اثر کانتیلون و بیت کوین؛ آیا بیت کوین می‌تواند نابرابری اقتصادی را از بین ببرد؟‌

در جهانی که نابرابری‌های مالی به‌طور فزاینده‌ای بیشتر می‌شود، بیت کوین به‌عنوان یک راه‌حل امیدوارکننده برای حل اثر کانتیلون و کاهش نابرابری‌های اقتصادی شناخته می‌شود. بیت کوین یک ارز دیجیتال غیرمتمرکز است و رویکردی عادلانه‌تر و شفاف‌تر دارد و به کاهش اثر کانتیلون و ترویج توزیع عادلانه‌تر ثروت کمک می‌کند؛ اما بیت کوین این کار را چگونه انجام می‌دهد و آیا واقعا ناجی سیستم ناعادلانه توزیع پول است؟ در این بررسی از آکادمی بیت‌پین بررسی خواهیم کرد که چگونه بیت کوین می‌تواند اثر کانتیلون و نابرابری مالی ناشی از آن را کاهش دهد.

برای راحتی شما عزیزان، فایل پادکست این مقاله برای شما آماده شده است. همچنین می‌توانید این پادکست را از اسپاتیفای، کست‌باکس یا گوگل پادکست گوش کنید.

اثر کانتیلون چیست؟

اثر کانتیلون (Cantillon Effect) توسط ریچارد کانتیلون، اقتصاددان ایرلندی، در قرن هجدهم معرفی شد. او توضیح می‌دهد که چگونه ایجاد پول فیات جدید به نفع کسانی است که ابتدا پول را دریافت می‌کنند و به ضرر افرادی خواهد بود که از آن دورتر هستند. به‌عبارت‌ساده‌تر، بانک‌ها و شرکت‌ها در سیستم مالی امروز به پول جدید نزدیک‌تر هستند، در حالی که طبقه متوسط و پایین ​​دورتر است.

وقتی پول فیات جدید ایجاد می‌شود، از بانک‌های مرکزی به بانک‌های خصوصی، سپس به شرکت‌های بزرگ یا نهادهای دولتی و در نهایت به شهروندان عادی منتقل می‌شود. این زمان تأخیر بین چاپ پول و تورم، اقتصاد را به دو شکل زیر تحت تاثیر قرار می‌دهد:

1. بانک‌ها و نهادهای دولتی می‌توانند کالاها و دارایی‌ها را قبل از افزایش قیمت‌شان در بازار خریداری کنند.
2. مردم عادی کالاها و دارایی‌ها را با قیمت‌های بالاتری تهیه می‌کنند و از نظر مالی آسیب می‌بینند.

نیکلاس کاچانوسکی (Nicolás Cachanosky) از موسسه تحقیقات اقتصادی آمریکا (AIER)، اثر کانتیلون را این‌گونه تعریف می‌کند:

اثر کانتیلون (Cantillon Effect) به تغییر در قیمت‌های نسبی، ناشی از تغییر در عرضه پول اشاره دارد. در علم اقتصاد، تغییر در قیمت‌های نسبی به این دلیل اتفاق میفتد که عرضه پول در نقطه‌ای خاص تزریق شده؛ بنابراین مسیر و جریانی خاص برای افرادی که به منبع پول نزدیک‌تر هستند، ایجاد می‌شود. اولین دریافت‌کننده عرضه جدید پول در موقعیت مناسبی قرار دارد و می‌تواند پول‌های اضافی را قبل از افزایش قیمت‌ها خرج کند، اما فردی که در ته صف باشد، پس از افزایش قیمت‌ها، سهم خود را از پول جدید دریافت می‌کند.

مثال‌های تاریخی اثر کانتیلون

بحران مالی ۲۰۰۸ یک نمونه واضح از اثر کانتیلون است. بعد از نقد نشدن وام‌های رهنی درجه دو (Subprime Lending)، فدرال رزرو سیاست تسهیل کمی (QE) را به اجرا درآورد. این سیاست به‌صورت خرید تریلیون‌ها دلار از بدهی‌های دولتی و وام‌های رهنی از بانک‌ها برای تزریق نقدینگی بود.

بانک‌ها و بازیگران مالی بزرگ که در صف اول بودند، از این وجوه برای افزایش قیمت دارایی‌ها به‌ویژه سهام و اوراق قرضه سرمایه‌گذار استفاده کردند و قیمت‌ها را قبل از اینکه بقیه اقتصاد احساس آسودگی کنند، افزایش دادند. در‌حالی‌که، مردم عادی همچنان با نرخ بیکاری بالا و گرانی دست‌و‌پنجه نرم می‌کردند.

در طول همه‌گیری کووید-۱۹ در سال ۲۰۲۰، فدرال رزرو «تسهیل کمی نامحدود» را اعلام کرد. به این معنی که بیش از ۶ تریلیون دلار را تنها در عرض چند هفته به سیستم وارد کرد. بار دیگر، کسانی که به پول نزدیک‌تر بودند، از جمله بانک‌ها، صندوق‌های پوشش ریسک و شرکت‌های بزرگ، از وجوه جدید برای خرید دارایی‌های مالی استفاده کردند.

نتیجه این بود که قیمت سهام، املاک و مستغلات، فلزات و حتی ارزهای دیجیتال افزایش یافتند. افرادی که در زنجیره اقتصادی پایین‌تر بودند، با افزایش هزینه‌های روزمره و کاهش قدرت خرید مواجه شدند. در همین زمان، مشاغل کوچک و حقوق‌بگیران نیز شاهد افزایش سریع قیمت‌های مصرف‌کننده و کاهش قدرت خرید بودند.

چرا پول فیات ناعادلانه است؟

بی‌طرف نبودن و جانبدارانه بودن پول فیات، به این معنی است که پول به‌طور مساوی یا عادلانه ایجاد و بین جمعیت توزیع نمی‌شود. ناعادلانه بودن ذاتی در خلق پول وجود دارد و هر چه خلق پول آسان‌تر باشد، داشتنش برای افرادی که از آن محروم هستند و به ارتباطات خاصی دسترسی ندارند، ناعادلانه‌تر خواهد بود.

به بیان صریح، نسبت پیشرفت در زندگی را می‌توان تابعی از نزدیک‌‌تر بودن به منابع چاپ پول دانست؛ امروزه وقتی صحبت از برابری اقتصادی می‌شود، درواقع، منظور همان قوانینی است که برای نزدیک‌تر شدن به منبع چاپ پول نیاز است! برای افرادی که دانش و آگاهی کافی ندارند، آمریکا بهشت برینی است که مردمانش اغلب پولدار بوده و با مشکلات اقتصادی درگیر نیستند.

واقعیت این است که آمریکا نزدیک‌ترین سرزمین به منبع چاپِ مهم‌ترین، معتبرترین و پرکاربردترین ارزهای اصلی جهان است و درآمد مردمانش هم از همین منبع تامین می‌شود. به‌همین دلیل هم، تمام افرادی که در ایالات‌متحده زندگی می‌کنند و حقوق خود را به دلار دریافت می‌کنند، ذاتاً در موقعیت برتری نسبت به افراد دیگری قرار دارند که درآمد دلاری ندارند.

مقایسه اثر کانتیلون در پول‌های فیات و فلزات گرانبها

فلزات گران‌بها (عمدتاً طلا و نقره) از نظر تاریخی، بهترین کالاهایی هستند که می‌توانند با پول برابری کنند و گاها حتی به جای پول هم به کار برده می‌شوند؛ اما ضعف فرآیندهای مورد نیاز برای اطمینان از درستی استخراج، نگهداری و اعتبارسنجی این فلزات گرانبها، شرایط ناعادلانه‌ای را ایجاد کرده است. هم پول فیات و هم فلزات گرانبها می‌توانند در ایجاد اثر کانتیلون نقش داشته باشند. در جدول زیر می‌توانید مقایسه اثر کانتیلون در پول‌های فیات و فلزات گرانبها را مشاهده کنید:

بیت کوین؛ ناجی سیستم ناعادلانه توزیع پول

ساتوشی ناکوموتو، اولین بلاکِ بلاک چین بیت کوین را در تاریخ ۳ ژانویه ۲۰۰۹ ستخراج کرد، درست در روزی که صبحش روزنامه تایمز با سرتیتر «صدراعظم در آستانه دومین کمک مالی برای بانک‌ها» منتشر شد. این اقدام نه تنها پیامی از سوی ناکاموتو در مورد قصد آن‌ها، برای ایجاد سیستم پولی منصفانه‌تر بود، بلکه به‌طور موثر، راه‌اندازی عادلانه ارز دیجیتال بیت کوین را نشان داد و ثابت کرد.

بیت کوین ارز دیجیتالی غیرمتمرکز است که بدون نیاز به بانک مرکزی یا واسطه، از طریق شبکه‌های همتا به همتا انتقال می‌یابد. این ارز دیجیتال به خاطر اقدامات ناکاموتو و ماهیت بدون مجوز، رایگان و متن‌‌‌بازش، اولین پول واقعا بی‌طرفی است که بی‌عدالتی ذاتی تمام پول‌های قبلی و هرگونه نیاز به اعتماد به شخص ثالث را از بین می‌برد.

ماهیت غیرمتمرکز

برخلاف ارزهای فیات که توسط بانک‌های مرکزی کنترل می‌شوند، بیت کوین یک ارز دیجیتال غیرمتمرکز مبتنی بر فناوری بلاکچین است. به جای اینکه پول توسط بانک‌های مرکزی از هیچ خلق شود، بیت کوین از فرآیندی به نام «استخراج» برای معرفی بیت کوین‌های جدید به سیستم بهره می‌برند.

ماینرهای بیت کوین مسائل پیچیده ریاضی را حل می‌کنند و در ازای آن پاداش می‌گیرند و شبکه را امن نگه می‌دارند. این موضع نشان می دهد که خلق پول فقط به نفع عده‌ای خاص نیست، بلکه به نفع کسانی است که در امنیت و ثبات شبکه بیت کوین نقش دارند و برای تلاشی که می‌کنند، پاداش می‌گیرند.

بیت کوین فرصت‌های اقتصادی برابر را تشویق می‌کند. هر فردی که به اینترنت دسترسی داشته باشد، این امکان را دارد به‌عنوان کاربر، ماینر یا معامله‌گر در شبکه بیت کوین شرکت کند. مطلقاً، هیچ مانع یا محدودیتی بر اساس وضعیت اجتماعی، ملیت یا ثروت وجود ندارد.

عرضه محدود

کسانی که بیت کوین دارند، ممکن است کمتر تحت تأثیر اثر کانتیلون قرار گیرند، زیرا عرضه بیت کوین از قبل مشخص شده و ۲۱ میلیون واحد است. این عرضه محدود تقریباً هر چهار سال یکبار از طریق رویدادهای هاوینگ به آرامی آزاد می‌شود. عرضه محدود بیت کوین با صدور ارز فیات توسط بانک‌های مرکزی در تضاد است.

بانک‌های مرکزی می‌توانند بدون حساب کتاب به افراد خاص پول تزریق کنند؛ اما سیستم بیت کوین بسیار منصفانه‌تر است، زیرا از اثر کانتیلون برای پاداش دادن به کسانی استفاده می‌کند که خدمات مفیدی را برای همه ارائه می‌دهند (ایمن سازی شبکه بیت کوین).

ساختار غیرتورمی بیت کوین چیزی را ایجاد می‌کند که اغلب به «اثر کانتیلون معکوس» مشهور است. درحقیقت، بزرگترین ارز دیجیتال جهان تاثیری در تورم ندارد، بلکه روشی خوبی برای مهار تورم در ایران و سایر کشورها با اقتصاد ضعیف است. نوسانات ارزش بیت کوین به‌طور مستقیم با سیاست‌های پولی یا اقتصادی یک کشور خاص مرتبط نیست؛ بنابراین بیت کوین می‌تواند محافظی در برابر تورم و کاهش ارزش پول ملی باشد.

برخلاف چاپ پول فیات

بانک‌های مرکزی «چاپخانه» دارند؛ به این معنی که می‌توانند مقدار نامحدودی از پول کاغذی خود را چاپ کنند. همچنین بانک‌های مرکزی قوانینی را برای بانک‌های دولتی، خصوصی و موسسات مالی وضع می‌کنند تا آنها را به وام دادن دلار بیشتر کمتر تشویق کنند. این موضوع در افزایش و کاهش کل عرضه پول جدید نقش دارد.

از آنجایی که بانک‌ها و افراد پرنفوذ زودتر از بقیه پول جدید دریافت می‌کنند، پس تصمیم می‌گیرند دارایی‌ها و کالاها را با چه قیمتی بفروشند. اینجاست که لابی‌گران وارد میدان می‌شود. لابی‌گران به‌دلیل ارتباط نزدیک با بانک‌ها، وام‌هایی با نرخ بهره بسیار پایین می‌گیرند. به همین راحتی، بانک‌های مرکزی پول چاپ می‌کنند و به دوستان خود می‌دهند، بدون اینکه مردم ذینفع باشند.

از طرفی، هر «ماینر» در شبکه بیت کوین، شانس برابری برای کسب پاداش بیت کوین‌های تازه ایجاد شده در هر ۱۰ دقیقه دارد. علاوه‌بر‌این، ماینرها باید پول زیادی را صرف خرید تجهیزات و برق کنند؛ بنابراین استخراج یک بیت بکوین بسیار سخت‌تر و پر هزینه‌تر از لابی‌گری با بانک مرکزی است و امکان عرضه بی‌حساب کتاب آن وجود ندارد.

بیشتر بخوانید: آموزش استخراج بیت کوین

چگونه بیت کوین فوراً اثر کانتیلون را کاهش می‌دهد؟

بیت کوین با حذف توانایی نهاد مرکزی برای ایجاد خودسرانه پول، اثر کانتیلون را سریع خنثی می‌کند. همانطور که قبل‌تر بیان کردیم، سقف ثابت ۲۱ میلیون عرضه بیت کوین که در پروتکل آن کدگذاری شده است، جلوی ایجاد تورم را می‌گیرد. در عوض، بیت کوین‌های جدید از طریق استخراج و طبق یک برنامه زمانی قابل پیش‌بینی و شفاف ایجاد می‌شوند. این بدان معناست که هیچ گروه خاصی وجود ندارد که پول جدید را زودتر از بقیه بگیرند؛ بنابراین انتشار بیت کوین ذاتاً منصفانه‌تر و بی‌طرفانه‌تر است و اثر کانتیلون را فورا خنثی می‌کند.

پاداش‌ها و انگیزه‌ها در شبکه بیت کوین

ماینرها با حل معماهای رمزنگاری که به‌عنوان الگوریتم اثبات کار شناخته می‌شود، شبکه بیت کوین را ایمن نگه می‌دارند. اولین کسی که با موفقیت یک بلوک را استخراج کند، پاداش می‌گیرد. پاداش بلوک تقریباً هر چهار سال یکبار برای کنترل عرضه نصف می‌شود. این پاداش اخیراً در رویداد هاوینگ ۲۰۲۴ از ۶.۲۵ به ۳.۱۲۵ بیت کوین کاهش یافته است.

همچنین شبکه بیت کوین به ماینرها کارمزد تراکنش می‌دهد. هر تراکنشی که وارد بلاک شود، معمولاً کارمزدی دارد. این کارمزدها مجموعاً به ماینری تعلق می‌گیرد که بلاک را استخراج کرده است. با گذشت زمان و کاهش پاداش بلاک، کارمزدها اهمیت بیشتری پیدا خواهند کرد.

زمانی که کاربران زیادی به‌دلیل شفافیت و امنیت شبکه بیت کوین، در این اکوسیستم مشارکت می‌کنند، تراکنش‌های بیشتری انجام می‌دهند. درنتیجه، پاداش و انگیزه‌ها افزایش می‌یابد.

ماینینگ و هزینه انرژی

استخراج بیت کوین یک فرآیند بسیار پرمصرف و پرهزینه است. این فرآیند به سخت‌افزارهای پیشرفته نیاز دارند که تریلیون‌ها محاسبه هش در ثانیه را انجام می‌دهند. دستگاه‌های قدرتمند به برق زیادی نیازز دارند. درحقیقت، هزینه برق معمولاً ۷۰ تا ۸۰ درصد از کل هزینه‌های استخراج را تشکیل می‌دهد. پس هزینه کم برق می‌تواند سودآوری استخراج بیت کوین را افزایش دهد.

همچنین موارد مهم دیگر از جمله هش ریت و سختی شبکه در هزینه‌ها موثر هستند. افزایش این دو عامل به این معنی است که مصرف انرژی به ازای هر بیت کوین همچنان بالاست؛ اما مواردی مانند افزایش قیمت، عرضه محدود و بیشتر شدن تقاضا، همچنان می‌توانند ماینینگ را به کاری سودآور تبدیل کنند.

بیشتر بخوانید: راهنمای جامع استخراج ارز دیجیتال

شفافیت و مشارکت فردی

افراد بسیار کمی وجود دارند که از نحوه ایجاد پول آگاه هستند و می‌دانند که چگونه دولت‌ها، نرخ‌های تورم قابل قبول را تعیین می‌کنند. در حال حاضر، کاربرد‌های ارز فیات بیشتر به نوعی نمایش شباهت دارد، تا اقتصاد واقعی! قوانین با صلاحدید صاحبان قدرت، زیر پا گذاشته می‌شوند، در حالی که شهروندان حق هیچ اظهار نظری درباره منافع مالی خود ندارند.

اجماع شبکه بیت کوین، خالص‌تر از دموکراسی است، الگوریتم این اجماع برای جلوگیری از رانت‌خواری و کلاه‌برداری، خلاقیت را سرکوب نمی‌کند و در هر شرایطی، حتی زمانی که افراد در شبکه برای به‌دست آوردن بیت کوین‌های بیشتر، وادار به بهره‌وری بیشتر می‌شوند، بهترین نتایج را برای همه شرکت‌کنندگان فراهم می‌کند. شما امروز این فرصت را دارید که با خرید بیت کوین خودتان به یکی از منابع پول تبدیل شوید.

محدودیت تامین و حفظ ارزش بیت کوین

درست است که بیت کوین محیطی عادلانه برای دیفای یا امور مالی غیرمتمرکز است، اما محدودیت‌هایی در تامین و حفظ ارزش خود دارد. در ادامه به این محدودیت‌ها اشاره می‌کنیم:

سقف ۲۱ میلیون

کل عرضه این ارز دیجیتال به ۲۱ میلیون بیت کوین محدود شده است. این محدودیت توسط ساتوشی ناکاموتو در پروتکل شبکه کدنویسی شده است. رویدادهای هاوینگ تقریباً بعد از ۲۱۰ هزار بلاک رخ می‌دهند و باعث می‌شود کل عرضه تا حدود سال ۲۱۴۰ به ۲۱ میلیون برسد.

کمیابی ناشی از عرضه باعث شده است تا بیت کوین به «طلای دیجیتال» تبدیل شود. همچنین از آن در برابر تورم محافظت می‌کند و ارزشش را بالاتر می‌برد. با‌این‌حال، تغییر عرضه نیاز به یک شکست عمیق در پروتکل یا به اصطلاح هارد فورک دارد که جامعه به شدت در برابر آن مقاومت می‌کند.

بیشتر بخوانید: کارمزد خرید ارز دیجیتال چقدر است؟

چالش‌های استخراج پس از اتمام

هنگامی که بیت کوین حدود سال ۲۱۴۰ به سقف ۲۱ میلیون برسد، پاداش ایجاد بلاک صفر می‌شود و ماینرها فقط کارمزد تراکنش‌ها را دریافت می‌کنند. این موضوع نگرانی‌هایی را ایجاد می‌کند و ماینرها ممکن است از نظر مالی با مشکل مواجه شوند، مگر اینکه کاربران همچنان کارمزدهای بالایی را برای فعالیت‌های خود در شبکه بپردازند.

نتیجه‌گیری: بیت کوین منصفانه‌ترین پول تاریخ

بیت کوین به‌عنوان یک ارز دیجیتال غیرمتمرکز، رویکردی منصفانه‌تر و شفاف‌تر دارد و به کاهش اثر کانتیلون و ترویج توزیع مجدد عادلانه‌تر ثروت کمک می‌کند. بااین‌حال، اگرچه بیت کوین به کاهش نابرابری‌ها کمک می‌کند، اما نمی‌تواند معضلات پول فیات را با حرکت عصای جادویی خود ریشه‌کن کند.

مشکلات نابرابری و توزیع نابرابر ثروت باید توسط سیاست‌های اقتصادی و اجتماعی گسترده‌تر حل و فصل شود و نمی‌توان آن را صرفاً از طریق استفاده از بیت کوین یا سایر ارزهای دیجیتال برطرف کرد؛ اما آینده با رمزارزها می‌تواند امیدوارکننده‌تر از قبل باشد و دست قدرت‌ها را کوتاه‌تر کند و عدالت را در بستر جامعه همچون آبی زلال روان کند.

سوالات متداول

• اثر کانتیلون چیست و چه تاثیری بر اقتصاد دارد؟

اثر کانتیلون به پدیده‌ای اشاره دارد که در آن پول جدید هنگام ورود به اقتصاد، ابتدا به کسانی می‌رسد که نزدیک‌تر به منبع خلق پول هستند. این اثر موجب افزایش نابرابری و تغییر در توزیع ثروت می‌شود.

• چرا سیستم‌های مالی مبتنی بر پول فیات ناعادلانه محسوب می‌شوند؟

بانک‌های مرکزی در سیستم پول فیات می‌توانند بدون پشتوانه پول چاپ کنند. این پول ابتدا به دولت‌ها، بانک‌ها و شرکت‌های خاص می‌رسد و طبقات پایین‌تر با تأخیر و پس از افزایش قیمت‌ها از آن بهره‌مند می‌شوند.

• بیت کوین چگونه می‌تواند اثر کانتیلون را کاهش دهد؟

از آنجا که عرضه بیت کوین محدود است و هیچ نهاد متمرکزی نمی‌تواند آن را به دلخواه تولید کند، توزیع آن منصفانه‌تر است. از طرفی، ماینرها برای تلاشی که برای تولید بیت کوین می‌کنند، پاداش می‌گیرند و نه صرفا با لابی‌گری و رانت!

• آیا بیت کوین واقعاً می‌تواند نابرابری اقتصادی را از بین ببرد؟

بیت کوین ممکن است نابرابری را کاهش دهد، اما به تنهایی قادر به از بین بردن کامل آن نیست؛ بدین دلیل که هنوز پول فیات رایج‌ترین شکل برای امور مالی است. بیت کوین فقط می‌تواند بخشی از مشکل ناشی از سیستم پولی فعلی را اصلاح کند.