بازارساز خودکار (AMM) چیست؟ آشنایی با قلب تپنده‌ صرافی‌های غیرمتمرکز

AMM مخفف Automated Market Maker یا بازارساز خودکار، نوعی صرافی غیرمتمرکز (DEX) است که برای قیمت‌گذاری و معامله توکن‌ها بر بستر بلاک چین از فرمول‌های ریاضی استفاده می‌کند.

خرید و فروش ارزهای دیجیتال مانند هر دارایی دیگری، نیازمند فضایی است که تریدرها بتوانند در آن معامله و مبادله کنند. در ابتدای پیدایش رمزارزها صرافی‌های متمرکز شروع به فعالیت در این بازار کردند؛ اما مشکل اساسی این صرافی‌ها این بود که برای تبدیل ارز دیجیتال به ارزهایی مانند دلار، یورو و غیره حتما نیاز بود تا فرد متقاضی، به صرافی اجازه دسترسی به کیف پول خود را می‌داد. در واقع صرافی به طور کامل به دارایی فرد اشراف داشت و این مغایر با اصول ارزهای دیجیتال بود. بعد از به وجود آمدن صرافی‌های غیرمتمرکز دیگر نیاز نیست تا دارایی فرد در کیف پول‌های امانی صرافی باقی بماند و معامله دیگر تحت نظارت شخص یا گروهی خاص انجام نمی‌شود.

AMM‌ها امکان خریدو‌فروش توکن‌ها را بدون نیاز به دفتر سفارشات و بازارسازان انسانی فراهم می‌کنند، علاوه بر این، امکان تامین نقدینگی در استخرهای مختلف را برای کاربران فراهم کرده و در عوض کارمزد و توکن‌های تشویقی را به آن‌ها پرداخت می‌کنند. AMM‌ها یکی از مهم‌ترین بخش‌های امور مالی غیرمتمرکز (DeFi) هستند که در سال‌های اخیر رشد چشمگیری داشته‌اند و امکان انجام معاملات بی‌واسطه و بدون نیاز به احراز هویت را در اختیار کاربران قرار می‌دهند. AMM‌ها از مزایایی مانند امنیت، شفافیت، کارآمدی و قابلیت دسترسی برخوردار هستند، اما چالش‌ها و محدودیت‌هایی هم دارند که باید حتما در نظر گرفته شوند.  در این مقاله قصد داریم مفهوم و کاربردهای بازارساز خودکار (AMM) را معرفی و نحوه عملکرد آن را بررسی کنیم.

تاریخچه و توسعه AMM

برای درک چرایی به وجود آمدن مفهوم بازارسازان خودکار، اجازه دهید با راه‌اندازی اتریوم در سال 2015 شروع کنیم. با ظهور پلتفرم قرارداد هوشمند اتریوم، به توسعه‌دهندگان توانایی ایجاد برنامه‌های غیرمتمرکز (dApps) داده شد؛ برنامه هایی که روی بلاک چین اجرا می‌شود. این اتفاق درها را برای توسعه صرافی های غیرمتمرکز (DEX) باز کرد که از قراردادهای هوشمند برای اجرای خودکار معاملات بدون نیاز به واسطه‌ای متمرکز استفاده می‌کنند. اولین صرافی‌های غیرمتمرکز (DEX) نسبتاً ابتدایی بودند و همین موضوع هم برای سیستم سازنده بازار «همیشه فعال» که از نظر طراحی هم بسیار ایمن‌تر باشد، ضرورت ایجاد کرد.

سرانجام در سال 2018، شاهد راه‌اندازی صرافی غیرمتمرکز یونی‌سواپ بودیم که یکی از اولین پلتفرم‌های AMM در بلاک چین اتریوم محسوب می‌شود. Uniswap به دلیل رابط کاربرپسند و هزینه‌های پایین تراکنش به سرعت محبوبیت پیدا کرد. این اتفاق راه را برای پلتفرم‌های AMM دیگر مانند سوشی‌ سواپ (SushiSwap) و پنکیک سواپ (PancakeSwap) هموار کرد. در سال 2021، فضای دیفای، شاهد رشد عظیمی بود و AMM ها محرک اصلی این رشد بودند، با ارزش قفل‌شده (TVL) کلی در پلتفرم‌های DeFi به بالاترین حد خود رسید. علاوه بر این، زنجیره‌هایی مانند Polygon و Binance Smart Chain فرصت‌های جدیدی را برای پلتفرم‌های AMM ایجاد کرده‌اند که منجر به انفجار پلتفرم‌ها و استخرهای نقدینگی جدید شد.

بازارساز خودکار چیست و چگونه عمل می‌کند؟

 بازارساز خودکار یا همان AMM (Automated Market Maker)، در واقع ربات هوشمند است که به شما ارزش دو دارایی را بر اساس فرمولی نشان می‌دهد. سیستم بازارساز خودکار در واقع جایگزین شیوه‌ی معاملات سنتی صرافی‌ها است. این روش با حذف دفاتر سفارش سنتی و جایگزینی قراردادهای هوشمند بلاک چین، برای هر معامله‌ای نقدینگی لازم را فراهم می‌کند و بر همین اساس نیز با توجه به عرضه و تقاضا، قیمت ارز را مشخص می‌کند. قیمت ارزهای دیجیتال در معاملات، بر اساس میزان عرضه‌و‌تقاضا مشخص می‌شود.

بازارساز خودکار با ایجاد یک استخر نقدینگی از جفت‌های معاملاتی ایجاد می‌شود و شرایطی را فراهم می‌کند که افراد بدون نیاز به ثبت سفارش، معامله‌ی خود را انجام دهند. افراد با اتصال کیف پول خود به استخرهای هوشمند و واریز مقدار مشخصی ارز دیجیتال، می‌توانند مقدار معینی از ارز دیگر را برداشت کنند. الگوریتم بازارساز خودکار از یک فرمول ریاضی پیروی می‌کند و به صورت خودکار و براساس عرضه و تقاضا، قیمت یک دارایی را مشخص می‌کند. نکته قابل توجه در بازارساز خودکار آن است که چون صرافی‌های غیر متمرکز زیر نظر یک شخص یا گروه و سازمانی نیستند و بر اساس قراردادهای هوشمند روی بلاک چین اجرا می‌شوند، حتما باید قاعده‌ی خاصی برای تامین نقدینگی و قیمت‌گذاری داشته باشند، که تعین این قاعده به عهده بازارساز خودکار است.

برای درک بهتر و بیان ساده‌تر نحوه‌ی عملکرد این بازارها به مثال زیر توجه کنید.

ارز دیجیتال بیت کوین و آلت کوینی را در نظر بگیرید، وقتی قصد دارید مقداری از بیت کوین خود را به فروش رسانده و آلت کوین خریداری کنید، ابتدا باید بیت کوین خود را در استخر واریز کنید و به میزان آن آلت کوین برداشت کنید. با این کار، حجم بیت کوین‌ در استخر زیاد، حجم آلت‌ کوین‌ کم و این اتفاق باعث می‌شود که برای زمان خیلی کوتاهی قیمت بیت کوین کاهش پیدا کند؛ در ازای آن، قیمت آلت کوین به دلیل کاهش حجم، بالا می‌رود. البته این تغییرات تنها برای مدت کوتاهی باقی خواهد ماند، چرا که به‌طور معمول با کاهش قیمت یک ارز، تقاضا برای خرید آن بیشتر می‌شود.

بررسی استخر نقدینگی و اهمیت جذب نقدینگی

همان‌طور که در مثال قبل توضیح دادیم، معامله‌گر می‌تواند با واریز مقداری بیت کوین به استخر، مقدار مشخصی آلت کوین برداشت کند؛ اما این در حالی است که استخر باید آلت کوین به اندازه کافی داشته باشد. پس اینجاست که اهمیت تامین‌کننده نقدینگی مشخص می‌شود. در واقع درست است که در معاملات بازارساز خودکار، فرد با قرارداد معامله می‌کند؛ اما باید کسی استخر را ایجاد کرده باشد. ایجاد استخر و تزریق نقدینگی را هر کاربری می‌تواند انجام دهد، اما به‌طور معمول صرافی‌های غیر متمرکز اقدام به ایجاد استخر می‌کنند و از کاربران با پرداخت بخشی از کارمزد مبادلات دعوت به تزریق نقدینگی می‌کنند. در این بین افرادی که قصد سرمایه‌گذاری دارند استخر خود را براساس نرخ سود آن انتخاب می‌کنند.

در واقع فرآیند کار به این صورت است که آن‌ها کیف پول خود را به استخر متصل می‌کنند و به آن اجازه می‌دهند مقدار مشخصی که نیاز است، برداشت کند و از آن در معاملات استفاده کنند؛ اما نکته مهم در تامین نقدینگی این است که اگر کسی قصد تامین نقدینگی دارد باید این را بداند که باید هر دو ارز موجود در استخر را تامین کند، مثلا در استخر بیت کوین و آلت کوین اگر 1000 بیت کوین سرمایه‌گذاری می‌کند باید حتما 1000 آلت کوین هم سرمایه‌گذاری کند. بعد از تامین نقدینگی بر اساس پروتکل‌های صرافی‌ها، سود حاصل از کارمزد را بین تامین کننده‌ها توزیع می‌کنند. در این فرآیند، هر صرافی از یک نوع پروتکل پیروی می‌کند، بنابراین نحوه توزیع و محاسبه‌ی سود نیز در هر کدام از آن‌ها متفاوت است. برخلاف صرافی‌های سنتی، صرافی‌های غیرمتمرکز از بازارساز خودکار (AMM) برای فعال کردن یک سیستم تجاری که مستقل، دارای قابلیت نقدشوندگی و خودکار است، استفاده می‌کنند.

از پیوند بلاک‌چین و هوش مصنوعی، به پول می‌رسیم؟

جوابت تو شماره ۱۴ ماهنامه دامیننسه!

Please leave this field empty.

Δ

چرا بازارسازخودکار (AMM) اهمیت دارد؟

با بررسی مزایای و ویژگی‌های زیر می‌توان دلیل استفاده از سیستم بازارساز خودکار را بهتر درک کرد:

• اتصال به آن‌ها بسیار آسان است.
• قابلیت ارتقا و بهبود دارد.
• نیاز به مجوز خاصی ندارد.
• هیچ گونه ناظری وجود ندارد.
• هیچ فردی غیر از شما به کیف پول و داراییتان دسترسی ندارد!

با بررسی موارد بالا، می‌توان گفت که استفاده نکردن از سیستم بازارساز خودکار، توجیهی ندارد.

مقایسه بازارساز خودکار با صرافی‌های متمرکز

با وجود اینکه صرافی‌های غیرمتمرکز به گزینه‌ محبوب‌تر برای دسترسی به کریپتو تبدیل می‌شوند، صرافی‌های متمرکز هم از نظر حجم روزانه و محبوبیت کلی بسیار فراتر می‌روند، بنابراین مهم است که تفاوت بین این دو نوع مختلف و عملکرد این دو را بدانید.

صرافی‌های متمرکز، که به عنوان CEX نیز شناخته می‌شوند، معمولاً تحت مالکیت مقام یا نهادی مرکزی هستند. آن‌ها درواقع، به‌عنوان واسطه عمل می‌کنند و خریداران و فروشندگان را به هم متصی کرده و فرایند انجام معاملات را تسهیل می‌کنند. این صرافی‌ها اغلب مقررات سختگیرانه KYC و ضد پولشویی (AML) دارند که عملکردشان را با وجود امنیت بالاتر، تا حدودی محدود. علاوه بر این، صرافی‌های غیرمتمرکز همچنین طیف وسیعی از جفت‌های معاملاتی، انواع سفارش‌ها و ابزارها و ویژگی‌های معاملاتی پیشرفته را ارائه می‌دهند که برای تریدرهای حرفه‌ای و معاملات با حجم بالا مناسب‌تر هستند.

از سوی دیگر، AMM ها غیرمتمرکز هستند، به این معنی که توسط مقامی مرکزی کنترل نمی‌شوند. آنها از قراردادهای هوشمند برای اجرای خودکار معاملات بر اساس قوانین و الگوریتم‌های از پیش تعریف‌شده بهره می‌برند و کارمزدهای پایین‌تری دارند. AMM ها برای تریدرهایی که ممکن است نخواهند به هر دلیلی روند مقررات KYC و AML را طی کنند، جذاب‌تر هستند و از آنجایی که AMM ها معاملات را به صورت زنجیره ای انجام می دهند، بسیار شفاف‌تر از همتایان متمرکز خود هستند.

به طور خلاصه، انتخاب بین AMM و صرافی متمرکز به نیازها و ترجیحات خاص تریدر بستگی دارد. این تمایز چندان سفت و سخت نیست، اما ممکن است در نظر گرفتن AMM ها برای کاربرانی که به نقدینگی و شفافیت اهمیت می‌دهند، مناسب باشد، در حالی که صرافی‌های متمرکز برای تریدرها با حجم بالای معاملات و افرادی که برای کنترل و امنیت ارزش قائل هستند، مناسب‌تر است.

گفتار پایانی

بازارساز خودکار نیز مانند هر فناوری دیگری، نیاز به ارتقاء و پیشرفت دارد. هر چند با وجود اینکه هنور در مراحل ابتدایی توسعه به سر می‌برد و نسبتا نوپا است، اما خدمات و قابلیت‌های جذابی ارائه می‌دهد. بازارساز خودکار یکی از بزرگ‌ترین دستاوردهای دنیای ارز دیجیتال و بسیار ارزشمند است. در ایران بازار ارز دیجیتال بیت پین به عنوان مرجع خرید و فروش ارز دیجیتال، انجام معاملات را ساده‌تر کرده است و شما می‌توانید در محیطی امن به خرید و فروش ارزهای دیجیتال مورد علاقه‌ی خود بپردازید.