در دنیایی زندگی می‌کنیم که هر لحظه با موجی تازه از اخبار و اطلاعات روبه‌رو می‌شویم؛ از تحولات سیاسی گرفته تا ظهور فناوری‌های نو. پیشرفت‌های علمی، مدل‌های جدید کسب‌وکار، رسانه‌های اجتماعی و حتی بحران‌های جهانی، همه‌وهمه از هر گوشه جهان راهی برای جلب‌توجه ما پیدا می‌کنند. این سیل بی‌پایان داده‌ها، گاهی ذهنمان را خسته می‌کند و باعث می‌شود تنها به تیترها یا روایت‌های آماده رسانه‌ها بسنده کنیم؛ روایت‌هایی که همیشه بی‌طرف یا دقیق نیستند.
نتیجه این می‌شود که بدون تحقیق عمیق، همان چیزی را صرفا باور می‌کنیم که در شبکه‌های اجتماعی یا از زبان دیگران شنیده‌ایم. این مسئله در حوزه ارزهای دیجیتال و به‌ویژه بیت‌کوین به‌وضوح دیده می‌شود. شاید شما هم بارها زیر بمباران اطلاعات و اخبار متناقض درباره بیت‌کوین قرار گرفته باشید؛ اطلاعاتی که برخی درست و برخی دیگر صرفا شایعه یا برداشت نادرست هستند. در ادامه، به بررسی ۱۰ باور غلط بیت‌کوین می‌پردازیم؛ باورهایی که شاید تا همین امروز، آن‌ها را حقیقت می‌دانستید.
۱- آیا بیت‌کوین یک طرح پانزی است؟
طرح پانزی (Ponzi Scheme) یک روشی کلاهبرداری برای جذب سرمایه است که در آن به افراد (شرکت‌کنندگان) وعده بازدهی بالا و سود سریع داده می‌شود. در این مدل، سود سرمایه‌گذاران اولیه نه از محل فعالیت اقتصادی واقعی، بلکه از پول سرمایه‌گذاران جدید تأمین می‌شود. این روند تا زمانی ادامه دارد که ورودی سرمایه‌های تازه‌وارد قطع نشود. مشابه شرکت‌های هرمی، افراد در رأس هرم، یعنی سرمایه‌گذاران اولیه، می‌توانند بر جریان سرمایه و حتی عرضه دارایی کنترل کامل داشته باشند. حتی در برخی موارد ناگهان سرمایه جمع‌آوری‌شده را خارج کرده و سرمایه‌گذاران خرد دیگر را متضرر می‌کنند.
در این میان، نگاه خیلی از افراد به بیت‌کوین مانند پروژه‌ای با طرح پانزی است؛ اما آیا واقعا طرح پانزی بیت‌کوین حقیقت دارد؟
از زمان پیدایش بیت‌کوین در سال ۲۰۰۹ تاکنون، میلیون‌ها نفر آن را ابزاری برای دستیابی به آزادی مالی دانسته‌اند. طی ۱۶ سال گذشته، بیت‌کوین به تدریج جایگاه خود را به‌عنوان یک روش رایج سرمایه‌گذاری و ابزار مبادله مالی تثبیت کرده است.
با این حال، به دلیل رشد چشمگیر قیمت بیت‌کوین در چرخه‌های مختلف بازار، برخی افراد آن را با طرح‌های پانزی مقایسه می‌کنند. این شباهت ظاهری ناشی از بازدهی بالای آن در برهه‌های خاص است، نه ماهیت آن. بیت‌کوین در واقع هیچ‌یک از ویژگی‌های طرح پانزی را ندارد:
- هیچ نهاد یا فردی کنترل مرکزی بر آن ندارد.
- سود افراد از سرمایه‌گذاری دیگران تامین نمی‌شود.
- تمام تراکنش‌ها و قوانین آن شفاف و قابل‌بررسی است.
به بیان ساده، بیت‌کوین یک شکل نوین از پول غیرمتمرکز است، نه یک کلاهبرداری.
۲- آیا فقط مجرمان از بیت‌کوین استفاده می‌کنند؟
از دیگر تصورات نادرستی که درباره بیت‌کوین وجود دارد این است که برخی می‌پندارند از بیت‌کوین فقط برای کار‌های غیرقانونی استفاده می‌شود. اما خب ریشه و اساس همچین تفکری از کجا می‌آید و چرا باید همچین تصور غلطی درباره بیت‌کوین شکل بگیرد؟!
برای پاسخ به این سوال باید روز‌های اولیه بیت‌کوین را زیر ذره‌بین بگذاریم. بین سال‌های ۲۰۱۱ تا ۲۰۱۳، وب‌سایتی به‌نام جاده ابریشم یا Silk Road در دارک‌وب وجود داشت که در آن کالا‌های غیرقانونی مانند اسلحه، مواد مخدر و مدارک جعلی فروخته می‌شد و پرداخت کالا‌ها از طریق بیت‌کوین بود. جاده ابریشم اولین نمونه‌ی بزرگ کاربرد بیت‌کوین به‌عنوان «پول اینترنتی بدون سانسور» بود و بخشی از شهرت اولیه بیت‌کوین نیز در همین بازار میسر شد. با بسته شدن جاده ابریشم، بیت‌کوین کم‌کم از این تصویر «پول بازار سیاه» فاصله گرفت و وارد حوزه‌های قانونی مثل سرمایه‌گذاری، روش‌های انتقال پول بین‌المللی و حتی پرداخت‌های تجاری شد.
ناگفته نماند که هر ابزاری که در تاریخ برای کاربرد‌های مفید اختراع شده، ممکن است موارد استفاده غیرقانونی هم داشته باشد؛ برای مثال می‌توان از GPS برای نجات در‌راه‌ماندگان استفاده کرد، اما می‌تواند ابزاری برای کنترل جامعه نیز باشد یا اپلیکیشن‌های پیام‌رسانی که با شعار حفظ حریم خصوصی توسعه داده شدهاند، ممکن است برای هماهنگی عملیات تروریستی هم به کار گرفته شوند.
۳- آیا بیت‌کوین یک حباب اقتصادی است؟
درست است که بعضی افراد با هدف به‌دست آوردن سود‌های کلان در بیت‌کوین سرمایه‌گذاری می‌کنند، اما این به آن معنا نیست که خود بیت‌کوین یک حباب است. حباب به وضعیتی گفته می‌شود که قیمت دارایی‌ها به شکلی غیرمنطقی افزایش پیدا می‌کند و زمانی که سرمایه‌گذاران متوجه می‌شوند قیمت‌ها بسیار بیشتر از ارزش واقعی دارایی‌ها است، ناگهان سقوط می‌کند. در طول تاریخ حباب‌های معروف زیادی مانند جنون لاله به وجود آمده است و افراد بسیاری بیت‌کوین را با این حباب مقایسه می‌کنند. در سال ۱۶۳۷، قیمت برخی از گونه‌های لاله ۲۶ برابر شد، این حباب شش ماه دوام داشت، سپس ترکید و هیچ‌گاه به اوج قبلی بازنگشت.
اما واقعیت این است که بیت‌کوین در طول بیش ۱۶ سال گذشته، چندین چرخه قیمتی را تجربه کرده و هر بار بعد از اصلاح قیمت، دوباره رشد کرده و رکوردهای جدیدی را ثبت کرده است. برخی از سرمایه‌گذاران بزرگ بیت‌کوین معتقدند بیت‌کوین با گذر زمان رشد و اصلاح‌های ملایم‌تر و با فاصله زمانی بیشتری را تجربه خواهد کرد تا در نهایت به ثبات نسبی برسد. البته تنها گذر زمان نشان خواهد داد که این پیش‌بینی درست است یا خیر.
بیشتر بخوانید: مقایسه ارزهای دیجیتال با بزرگترین حباب‌های اقتصادی تاریخ
۴- آیا شبکه بیت‌کوین می‌تواند هک شود؟
بیت‌کوین یک شبکه همتا‌به‌همتا، غیرمتمرکز و متن‌باز است. کد نرم‌افزاری آن مثل Bitcoin Core که قوانین و مکانیزم‌های شبکه را اجرا می‌کند، به‌طور عمومی در دسترس همه قرار دارد تا بررسی شود. همین شفافیت باعث شده اعتماد و امنیت شبکه در طول سال‌ها حفظ شود.
با وجود این امنیت بالا، برخی حملات و هک‌های سایبری در حوزه ارزهای دیجیتال باعث شدهاند که عده‌ای به اشتباه تصور کنند خود شبکه بیت‌کوین هک شده است. نمونه بارز آن هک صرافی‌هاست. در حمله به صرافی، هکر معمولا به سرورهای شرکت یا کیف‌پول‌های گرم «Hot Wallet» دسترسی پیدا کرده و کلید خصوصی کاربران را به سرقت می‌برد. این ماجرا شبیه نفوذ به بانک آنلاین است؛ یعنی زیرساخت داخلی شرکت هدف قرار می‌گیرد، نه خود ارز دیجیتال یا شبکه‌اش.
در مقابل، در هک شبکه بیت‌کوین، هدف تغییر یا دستکاری خود شبکه بیت‌کوین و بلاک‌چین آن است.
هک کردن خود شبکه بیت‌کوین از نظر عملی تقریبا غیرممکن است، چون این شبکه غیرمتمرکز بر پایه هزاران ماینر در سراسر جهان کار می‌کند و برای نفوذ به آن نیاز به حمله ۵۱٪ است؛ یعنی فرد یا گروهی باید بیش از نیمی از توان پردازشی کل شبکه را در اختیار بگیرد که مستلزم میلیاردها دلار سرمایه، تجهیزات عظیم و مصرف برق نجومی است.
بیشتر بخوانید: بیت‌کوین کور Bitcoin Core چیست؟
۵- آیا بیت‌کوین باعث نابودی محیط‌زیست می‌شود؟
در اینکه برای استخراج بیت‌کوین، به مقدار قابل‌توجهی برق و انرژی نیاز است، هیچ شکی نیست. درواقع، تمام ارزهای دیجیتالی که از مکانیسم اثبات کار (PoW) بهره می‌برند، به انرژی زیادی نیاز دارند و می‌توان گفت دوست‌دار محیط‌زیست نیستند.
اما باید این نکته را هم در نظر گرفت که در شرایط فعلیِ منابع انرژی، هر محصول و پدیده‌ای که برای عملکرد خود به برق و الکتریسیته نیاز دارد هم به‌نوعی برای محیط‌زیست آسیب‌زا است. برای مثال، صنعت بانکداری سنتی، سینما، گیمینگ یا استخراج طلا هم دست‌کمی از استخراج بیت‌کوین ندارند. در سیستم‌های بانکی، روزانه انرژی زیادی صرف پردازش تراکنش‌ها، روشن نگه‌داشتن ساختمان‌ها، دستگاه‌های خودپرداز و شعب بانکی می‌شود. در واقع هر فعالیتی در جهان، نیازمند صرف انرژی است؛ توسعه، بهداشت، آموزش و مصرف انرژی رابطه مستقیمی با هم دارند. دقت داشته باشید:
مصرف انرژی به‌خودی‌خود ایرادی ندارد، مشروط بر اینکه، انرژی جایگزین به روشی پایدار تولید شود. آنچه باعث می‌شود باور اینکه بیت‌کوین به محیط‌زیست آسیب می‌زند، حقیقت نداشته باشد، بزرگ‌نمایی نقش این ارز دیجیتال در تولید گازهای گلخانه‌ای در مقایسه با صنایع دیگر است. بیت‌کوین نیز مانند بسیاری از اختراعات مهم بشر، در کنار مزایا و دستاوردهای ارزشمندش، با چالش‌هایی روبه‌رو است که باید برطرف شوند؛ اما این چالش‌ها بهانه‌ای برای معرفی آن به‌عنوان تنها عامل مخرب محیط‌زیست نیستند.
۶- آیا بیت‌کوین فقط برای ثروتمندان است؟
ارزش بیت‌کوین در سال‌های اخیر از صفر به بیش از ۱۰۰ هزار دلار رسیده است. این قیمت بالا، همراه با عرضه محدود بیت‌کوین، ممکن است این باور غلط بیت‌کوین را ایجاد کند که فقط افراد ثروتمند می‌توانند یک بیت‌کوین کامل بخرند. اما واقعیت این است که شما می‌توانید حتی بخش کوچکی از بیت‌کوین، مثلاً ۰.۰۰۰۱ BTC، تهیه کنید. در صرافی ارز دیجیتال بیت‌پین، امکان معامله و خرید و فروش بیت‌کوین حتی با ۹۰ هزار تومان هم برای شما فراهم است.
۷- آیا تراکنش‌های بیت‌کوین کاملا ناشناس‌اند؟
از دیگر باورهای غلط بیت‌کوین، کاملا ناشناس بودن تراکنش‌های آن است. اما باید بدانید که در شبکه بیت‌کوین، همه تراکنش‌ها به صورت عمومی و دائمی در بلاک‌چین ذخیره می‌شوند. این یعنی هر کسی می‌تواند موجودی و تراکنش‌های هر آدرس بیت‌کوین را ببیند. با این حال، هویت صاحب آن آدرس تا زمانی که در خرید یا موقعیت‌های دیگرِ اطلاعاتی فاش نشود، ناشناس باقی می‌ماند. آدرس‌های بیت‌کوین مشخص می‌کنند بیت‌کوین‌ها کجا تخصیص داده شده و به کجا ارسال می‌شوند. این آدرس‌ها به‌طور خصوصی توسط کیف‌پول هر کاربر ایجاد می‌شوند. با این حال، وقتی یک آدرس استفاده شد، سابقه همه تراکنش‌هایی که در آن دخیل بوده را با خود دارد و هر کسی که آن آدرس را در اختیار داشته باشد، می‌تواند موجودی و تمام تراکنش‌های هر آدرس را ببیند.
۸- آیا باید دانش فنی بالا برای کار با بیت‌کوین داشت؟
بیت‌کوین بر پایه فناوری بلاک‌چین شکل گرفته است؛ فناوری نوینی که هنوز برای بسیاری از افراد ناشناخته به نظر می‌رسد. همین موضوع باعث شده برخی تصور کنند خرید بیت‌کوین تنها با داشتن دانش فنی پیچیده امکان‌پذیر است.
در حالی که واقعیت چیز دیگری است؛ کار با بیت‌کوین ابعاد مختلفی دارد. گروهی از افراد صرفا به خرید و فروش این ارز دیجیتال یا حتی سرمایه‌گذاری در آن علاقه‌مند هستند و برای شروع، نیازی به مهارت‌های فنی پیشرفته ندارند. آن‌ها می‌توانند با داشتن یک کیف‌پول امن و استفاده از یک صرافی ارز دیجیتال معتبر، معاملات خود را به‌راحتی انجام دهند. کافی است با مفاهیم پایه‌ای مانند ساخت کیف‌پول، ارسال و دریافت بیت‌کوین، روش‌های امن نگهداری کلید خصوصی و آشنایی با کارمزدها آشنا باشند. به همین منظور، در آکادمی صرافی بیت‌پین مجموعه‌ای از آموزش‌های متنوع درباره کار با کیف‌پول و خرید و فروش بیت‌کوین ارائه شده تا بتوانید دانش و مهارت خود را در این مسیر گسترش دهید.
البته اگر بخواهید وارد حوزه‌های حرفه‌ای‌تری مثل استخراج، توسعه بلاک‌چین یا مسائل امنیتی شوید، طبیعتا به دانش تخصصی بیشتری نیاز خواهید داشت.
۹- آیا بیت‌کوین جایگزین تمام ارزهای جهان خواهد شد؟
از دیگر باورهایی که ممکن است درباره بیت‌کوین شنیده باشید، جایگزینی کامل ارزهای فیات توسط آن است. اما در شرایط فعلی، چنین باوری نمی‌تواند کاملا درست باشد. چرا که بیت‌کوین و سایر ارزهای دیجیتال هنوز با محدودیت‌هایی مواجه‌اند که مانع جایگزینی کاملشان می‌شود. یکی از مهم‌ترین دلایل این موضوع، نوسان زیاد قیمت این ارزهاست که باعث می‌شود برای استفاده روزمره مناسب نباشند. علاوه‌بر‌این، نبود قوانین حمایتی مشخص و قطعی برای کاربران، باعث می‌شود امنیت و اطمینان کافی وجود نداشته باشد. همچنین دولت‌ها با از دست دادن کنترل پولی خود، نمی‌توانند سیاست‌های اقتصادی مهمی مثل کنترل تورم را به درستی اجرا کنند.
با این حال، در کشورهایی که اقتصاد ناپایداری دارد یا مردم اعتماد کمی به سیستم بانکی دارند، استفاده از بیت‌کوین می‌تواند رایج‌تر شود. به همین دلیل، سناریوی محتمل‌تر این است که در آینده‌ای نزدیک، ارزهای دیجیتال و فیات به‌صورت همزمان و مکمل یکدیگر استفاده شوند، نه اینکه یکی جایگزین کامل دیگری شود.
۱۰- آیا فورک‌ها اعتبار بیت‌کوین را تهدید می‌کنند؟
فورک به معنای تقسیم یا شاخه شدن بلاک‌چین بیت‌کوین است و دو نوع اصلی دارد: هارد فورک که تغییرات غیرسازگار ایجاد می‌کند و منجر به ایجاد یک ارز دیجیتال جدید مانند بیت‌کوین کش می‌شود و سافت فورک که تغییرات سازگار با شبکه اصلی ایجاد می‌کند مانند سگویت SegWit. فورک‌ها معمولا باعث ایجاد سردرگمی و اختلاف نظر موقت در بین کاربران و سرمایه‌گذاران می‌شوند، اما به دلیل قدرت و اعتماد بالای شبکه اصلی بیت‌کوین، اعتبار آن به طور کلی تهدید نمی‌شود و بیشتر موجب پیشرفت فناوری و توسعه شبکه می‌شوند. پس این تصور که بعضی از افراد گمان می‌کنند فورک‌ها به اعتبار شبکه بیت‌کوین آسیب می‌زنند اشتباه است.
بیشتر بخوانید: آشنایی با انواع فورک در بلاک‌چین
نتیجه‌گیری
امروزه دنیای ما مملو از اخبار نادرست و اطلاعات گمراه‌کننده است که می‌توانند به راحتی زندگی ما را تحت تاثیر قرار دهند. با توجه به نقش مهم رسانه‌ها و اطلاعات در زندگی روزمره، بسیار ضروری است که دانش خود را همواره به‌روز کنیم و در دام شایعات و باورهای غلط بیت‌کوین نیفتیم. به همین دلیل در این مطلب، به بررسی ۱۰ باور نادرست درباره بیت‌کوین پرداخته‌ایم که شاید تاکنون آن‌ها را حقیقت فرض می‌کردید. به یاد داشته باشید تصمیماتی که امروز می‌گیرید، می‌تواند مسیر زندگی شما و نسل‌های بعدی‌تان را برای همیشه تغییر دهد؛ پس مسئولیت توسعه و ارتقای دانش خود درباره مسائل مهم جهان اطراف‌تان، بر عهده خودتان است.
سوالات متداول
- آیا بیت‌کوین واقعاً امن است؟
بیت‌کوین با‌ارزش‌ترین ارز دیجیتال دنیا است و امنیت آن بستگی به فاکتور‌های مختلفی از جمله کیف پول ارز دیجیتال شما دارد. برای آنکه بتوانید امنیت بیت‌کوین‌هایی را که دارید حفظ کنید، پیشنهاد می‌کنیم از کیف پول بیت‌پین استفاده کنید.
- بیت‌کوین چگونه ردیابی می‌شود؟
تراکنش‌های بیت‌کوین روی بستر بلاک‌چین به‌صورت عمومی ثبت می‌شوند و هر کسی می‌تواند جزئیات آن‌ها مانند مبلغ، زمان و آدرس‌های طرفین را مشاهده کند. با داشتن آدرس کیف پول، می‌توان تمام تراکنش‌های مرتبط با آن آدرس را بررسی کرد، اما هویت مالک آن آدرس به‌طور مستقیم مشخص نمی‌شود.
- آیا بیت‌کوین در ایران قانونی است؟
خرید و فروش و همچنین معامله بیت‌کوین در ایران منع قانونی ندارد و شما می‌توانید این کار را از طریق صرافی‌های معتبر ارز دیجیتال مانند بیت‌پین انجام دهید.
