صبح شنبه است و شما با خبر سقوط یک شبه بازار ارزهای دیجیتال از خواب بیدار می‌شوید. پرتفوی شما که هفته گذشته امیدوارکننده به نظر می‌رسید، حالا در سراشیبی است! ترس شما را فرا می‌گیرد و با چهره کُپ کرده! شاهد کاهش سرمایه‌گذاری خود هستید. صدای درون سرتان می‌گوید: «قبل از اینکه همه چیزتو از دستی بدی، همین حالا بفروش!» این تله احساسی به پنیک سل یا فروش وحشت زده معروف است.
در این مقاله از آکادمی بیت پین بهطورکامل در مورد مفهوم فروش از روی وحشت صحبت می‌کنیم. با ما همراه باشید.
پنیک سل یا فروش وحشت زده چیست؟
فروش وحشت زده (Panic Sell) زمانی اتفاق میفتد که شما در طول رکود بازار، تحت تأثیر ترس و عدم اطمینان قرار می‌گیرید. سپس به سرعت دارایی‌های خود را می‌فروشید تا از جلوی ضرر بیشتر را بگیرید.
شما ممکن است در بازارهای مالی مختلف از جمله ارز دیجیتال، سهام، فارکس و غیره فعالیت کنید. هر یک از این بازارها یک نقطه مشترک دارند و آن «ترس» است. ترس یک ویژگی ذاتی انسانی است و در اغلب موارد بر منطق غلبه می‌کند، زیرا هدف حفظ بقا در شرایط بحرانی است.
ترس در بازارهای مالی معمولاً به وسیله اخبار ایجاد می‌شود. توییت‌های ایلان ماسک در مورد بیت کوین و دوج کوین و هیاهوی رسانه‌ای پیرامون این موضوع، یک مثال بارز از ترسی است که اخبار به دل سرمایه‌گذاران میندازد.
نکته مهم اینجاست! پنیک سلینگ در اغلب اوقات منجر به پشیمانی می‌شود و به اهداف مالی بلندمدت شما آسیب می‌زند. این موضوع منجر به تصمیمات و انتخاب‌های ضعیف می‌شود. پس شناخت عمیق مفهوم پشت پرده فروش وحشت زده، به شما دید واضحی از نحوه کنترل رفتار و احساسات‌تان می‌دهد.
تفاوت پنیک سل با حد ضرر چیست؟
همانطور که قبل‌تر بیان کردیم، پانیک سل یعنی فروختن ناگهانی و هیجانی دارایی در پاسخ به ترس، اخبار منفی یا فشار بازار که با هدف اجتناب از زیان بیشتر انجام می‌شود. در این حالت، تصمیم فروش بر مبنای احساسات است و نه تحلیل منطقی یا مدیریت ریسک! بنابراین سرمایه‌گذار دارایی را در کف قیمت می‌فروشد و ضرر می‌کند.
از طرفی، حد ضرر یا استاپ‌لاس (Stop Loss) یک ابزار از پیش تعیین‌شده است؛ یعنی تریدر قبل از ورود به معامله سطحی را مشخص می‌کند که اگر قیمت دارایی به آن سطح برسد، به‌صورت خودکار دستور فروش اجرا شود تا از زیان بیشتر جلوگیری شود. این یک روش منطقی برای کنترل ریسک در معاملات است و در آن تصمیمات هیجانی جایی ندارند.
چگونه از پنیک سل جلوگیری کنیم؟
اگر وسوسه شدید که دارایی خود را به خاطر ترس بفروشید، بهتر است قبل از انجام هر کاری، به نکات مهم زیر توجه کنید:
همیشه به اصول اولیه برگردید
اگر به یک ارز دیجیتال با آینده درخشان اعتقاد دارید، بهتر است روی آن سرمایه‌گذاری کنید. به‌این‌ترتیب نباید در درازمدت نگران چیزی باشید. این موضوع مشابه خرید ملک در یک منطقه خوب از شهر است، به انتظار اینکه در آینده رشد می‌کند.
کمتر درگیر حواشی شوید و سروصداهای کوتاه‌مدت را نادیده بگیرید. تمرکز در یک مسیر و در عین حال، انجام تحقیقات و بررسی اخبار معتبر نیز بهتر است در برنامه معاملاتی شما جای گیرند. همچنین به رفتار معامله‌گران دیگر توجه کنید و ببینید توجهات بیشتر به کدام سمت تمایل دارند.
توصیه معروف وارن بافت را به خاطر داشته باشید:
وقتی دیگران حریص هستند، بترسید و زمانی دیگران می‌ترسند، حریص باشید.
وجوه مناسبی را سرمایه‌گذاری کنید
این ضرب‌المثل را شنیده‌اید که می‌گوید «هرگز بیشتر از آنچه حاضرید از دست بدهید، سرمایه‌گذاری نکنید!» یعنی اگر آن پول را از دست بدهید، احساس بدی نخواهید داشت. برای مثال، اگر همه ۱۰۰ دلار موجودی خود را سرمایه‌گذاری کنید، اگر بازار سقوط کند، به‌دنبال این هستید که هر چه سریع‌تر پول را بیرون بکشید تا ضرر را کاهش دهید، زیرا به آن پول نیاز شدید دارید.
از سوی دیگر، اگر پولی را سرمایه‌گذاری می‌کنید که در آن ماه یا ماه‌های بعد به آن نیاز ندارید، تغییرات کوچک در بازار (از نظر قیمت) ضرر زیادی به شما وارد نمی‌کنند. در چنین شرایطی، شانس شما برای سودآوری در بلندمدت بیشتر می‌شود.
وجوه مناسبی را سرمایه‌گذاری کنید
این ضرب‌المثل را شنیده‌اید که می‌گوید «هرگز بیشتر از آنچه حاضرید از دست بدهید، سرمایه‌گذاری نکنید!» یعنی اگر آن پول را از دست بدهید، احساس بدی نخواهید داشت. برای مثال، اگر همه ۱۰۰ تتر موجودی خود را سرمایه‌گذاری کنید، اگر بازار سقوط کند، به‌دنبال این هستید که هر چه سریع‌تر پول را بیرون بکشید تا ضرر را کاهش دهید، زیرا به آن پول نیاز شدید دارید.
- معامله بیش‌از ۳۰۰ کوین دیگر
- دریافت وام و اعتبار معاملاتی
- سرعت بالا در تکمیل سفارشات
- بات‌های معامله‌گر متنوع
- پشتیبانی ۲۴ ساعته
از سوی دیگر، اگر پولی را سرمایه‌گذاری می‌کنید که در آن ماه یا ماه‌های بعد به آن نیاز ندارید، تغییرات کوچک در بازار (از نظر قیمت) ضرر زیادی به شما وارد نمی‌کنند. در چنین شرایطی، شانس شما برای سودآوری در بلندمدت بیشتر می‌شود.
روی نتایج بلندمدت تمرکز کنید
هر فردی که در بازار ارزهای دیجیتال سرمایه‌گذاری کرده است، خوب می‌داند که در عرض ۱۰ سال، قیمت بیت کوین از چند سنت به ۶۵ هزار دلار رسید. اگرچه این میزان رشد تقریباً باورنکردنی به نظر می‌رسد، اما به‌خاطر داشته باشید که دستیابی به آن به صبر نیاز دارد.
بیایید نگاهی به میانگین قیمت سالانه بیت کوین بیندازیم تا ارزش سرمایه‌گذاری در بلندمدت را بهتر متوجه شویم:
| سال | میانگین قیمت بیت کوین |
| ۲۰۱۵ | ۳۰۰ دلار |
| ۲۰۱۶ | ۶۰۰ دلار |
| ۲۰۱۷ | ۴ هزار دلار |
| ۲۰۱۸ | ۸ هزار دلار |
| ۲۰۱۹ | ۷ هزار دلار |
| ۲۰۲۰ | ۱۰ هزار دلار |
| ۲۰۲۱ | ۴۵ هزار دلار |
| ۲۰۲۲ | ۳۰ هزار دلار |
| ۲۰۲۳ | ۳۰ هزار دلار |
| ۲۰۲۴ | ۶۵ هزار دلار |
اگرچه بازار کریپتو افت‌وخیزهای زیادی داشته، اما بازده بلندمدت هنوز خوب است و مطمئناً ارزش سرمایه‌گذاری را دارد. توجه داشته باشید، با افزایش پذیرش بیت کوین در کشورهای مختلف جهان و ادغام آن در سیستم‌های مالی خود، مطمئنا آینده اتفاقات خوبی را به همراه خواهد داشت.
عقب‌نشینی کنید و ریسک‌ها را بپذیرید
بازار ارزهای دیجیتال بی‌ثباتی است و بهترین راه برای مقابله با این موضوع، پذیرش آن است. شما ممکن است هزاران دلار را در عرض چند ساعت از دست بدهید. پس باید برای این شرایط، هم از نظر مالی و هم روانی آماده باشید.
قیمت بیت کوین در طول حیات خود چندین بار بیش از ۸۵ درصد افت قیمت را تجربه کرده، اما هر بار دوباره به اوج خود بازگشته است. حتی افرادی که بیت کوین را در سال ۲۰۱۷ با قیمت ۲۰ هزار دلار خریداری کردند، ارزش سرمایه‌گذاری خود را در سال‌های بعد به دست آورند.
سبد سرمایه‌گذاری خود را متنوع کنید
تنوع‌بخشی، سرمایه‌گذاری‌های شما را در طبقات مختلف دارایی پخش می‌کند و تأثیر رکود در هر بخش را کاهش می‌دهد. درحقیقت، یک سبد سرمایه‌گذاری متنوع می‌تواند درصد زیان در زمان رکود بازار را کم کند. بهترین راه این است که در طلا، صندوق ETF، دلار، ملک و سایر دارایی‌های دیگر سرمایه‌گذاری کنید تا ریسک و پاداش را به تعادل برسانید. اگر در یک بازار ضرر کردید، احتمالا در بازار دیگری سود خواهید کرد.
سرمایه‌گذاری‌های خود را خودکار کنید
خودکارسازی یا اتوماسیون سرمایه‌گذاری از طریق سیستمی مانند میانگین هزینه دلاری (DCA)، به شما در حفظ انضباط مالی کمک می‌کند. این استراتژی شامل سرمایه‌گذاری مبلغ ثابتی در فواصل منظم، صرف نظر از شرایط بازار است. این کار باعث می‌شود از اخبار جعلی یا سروصداهای اضافه در بازار دور بمانید و فقط روی سرمایه‌گذاری خود تمرکز داشته باشید.
ممکن است بپرسید: «چرا این روش جواب می‌دهد؟» باید گوییم که اتوماسیون، جنبه احساسی سرمایه‌گذاری را از بین می‌برد و باعث می‌شود شما حتی در دوران رکود نیز به‌طورمداوم خرید کنید؛ بنابراین روش سرمایه‌گذاری به‌صورت خودکار و فارغ از حواشی بازار باعث می‌شود فقط به جلو نگاه کنید.
علل رایج پنیک سلینگ
علل زیر می‌توانند باعث فروش وحشت زده شوند:
- اصلاحات ناگهانی بازار: افت شدید یک شاخص اصلی در بورس یا قیمت یک ارز دیجینال مهم می‌تواند باعث ترس گسترده شود.
- اخبار منفی: صحبت از رکود، جنگ، ورشکستگی یا سایر موارد این چنینی، می‌توانند باعث فروش گسترده شود.
- دانش ناکافی: افراد مبتدی که روند بازارهای مالی عمیق‌تر درک نمی‌کنند، تمایل دارند به نوسانات واکنش احساسی نشان دهند.
- اهرم بالا: استفاده از مارجین ریسک را افزایش می‌دهد. حتی یک افت کوچک می‌تواند سرمایه را از بین ببرد و باعث وحشت شود.
- شبکه‌های اجتماعی: اخبار بد به سرعت در شبکه‌های اجتماعی پخش می‌شوند و ترس را تقویت می‌کنند. این موضوع باعث می‌شوند افت بازار بدتر از آنچه هست به نظر برسد.
سه نمونه معروف از پنیک سل
حال بیایید به سه نمونه شناخته شده از تاثیرات فروش وحشت زده اشاره کنیم. این مثال‌ها یک درس مهم برای شما هستند؛ اینکه بازارهای مالی منعطف هستند و رکود اغلب به‌صورت موقتی رخ می‌دهد.
بحران مالی سال ۲۰۰۸
در طول بحران مالی ۲۰۰۸، بسیاری از سرمایه‌گذاران با سقوط بازار سهام وحشت‌زده شدند. شاخص S&P 500 از اکتبر ۲۰۰۷ تا مارس ۲۰۰۹ تقریباً ۵۷ درصد از ارزش خود را از دست داد.
سرمایه‌گذارانی که از ضررهای بیشتر وحشت داشتند، دارایی‌های خود را در پایین‌ترین سطح فروختند؛ اما کسانی که دارایی‌های خود را نگه داشتند یا در طول رکود بازار باز هم خرید کردند، شاهد بهبود قابل توجه پرتفوی خود در سال‌های بعد بودند. تا مارس ۲۰۱۳، شاخص S&P 500 بهطورکامل بهبود یافت و تا سال ۲۰۲۱، به‌صورت تصاعدی رشد کرد.
سقوط بازار در همه‌گیری کووید-۱۹
در مارس ۲۰۲۰، شروع همه‌گیری کووید-۱۹ باعث فروش سریع بازار شد. شاخص S&P 500 تنها در عرض چند هفته بیش از ۳۰ درصد کاهش یافت. بسیاری از سرمایه‌گذاران وحشت‌زده شدند و دارایی‌های خود را فروختند؛ ولی تا پایان سال، بازار اوج‌های جدیدی را به خود دید و کسانی که سرمایه‌گذاری خود را حفظ کرده بودند، سود خوبی به دست آورند.
سقوط بورس ایران سال ۱۳۹۸
یک مثال واقعی از فروش وحشت زده را می‌توان به سال ۱۳۹۸ و سقوط شدید شاخص کل بورس ایران نسبت داد. در میانه آن سال، به‌دلیل نگرانی‌ها پیرامون وضعیت اقتصادی کشور، نرخ ارز و فشار تحریم‌ها، شاهد ریزش سنگین بازار در چند روز متوالی بودیم.
بسیاری از سرمایه‌گذاران خُرد بدون بررسی دقیق و فقط از ترس زیان بیشتر، سهام خود را عرضه کردند؛ این رفتار دسته‌جمعی موجب تشدید سقوط قیمت‌ها شد و صف‌های فروش بزرگ شکل گرفت؛ اما بعد از بورس به حالت عادی بازگشت.
چرا فروش وحشت زده به اهداف مالی آسیب می‌رساند؟
پنیک سل می‌تواند اثرات منفی بر سبد سرمایه‌گذاری و اهداف مالی شما داشته باشد. در ادامه به این اثرات اشاره می‌کنیم:
- فروش در طول رکود بازار به این معنی است که شما عملا ضرر را به خودتان تحمیل کردید! به جای انتظار برای بهبود بازار، شما عملاً ضررهای کاغذی را به ضررهای واقعی تبدیل کرده‌اید.
- از نظر تاریخی، بازارها پس از رکود تمایل به بهبود دارند. با پنیک سیلینگ شما در معرض خطر از دست دادن سود هستید. درحقیقت، برخی از بزرگترین سودهای بازار اندکی پس از یک رکود قابل توجه رخ می‌دهند.
- سرمایه‌گذاری‌ها به مرور زمان از طریق «اثر مرکب» رشد می‌کنند. با فروش زودهنگام سرمایه‌گذاری‌های خود، این رشد را مختل می‌کنید و بازده بلندمدت خود را کاهش می‌دهید.
- خرید و فروش مکرر در زمان ترس می‌تواند منجر به افزایش هزینه‌ها و کارمزدهای معاملاتی شود و بازده شما را خیلی بیشتر کاهش دهد.
روانشناسی پشت فروش پنیک سل
تصور کنید در سینما نشسته‌اید و به یک‌باره کسی فریاد می‌زند: «آتش!» حتی اگر دود یا آتشی قابل مشاهده نباشد، مردم سریعا به سمت خروجی‌ها می‌دوند. این غریزه برای دنبال کردن جمعیت و فرار از خطر، در رفتار انسان ریشه دوانده است. در بازارهای مالی، همین محرک روانی به‌صورت پنیک سل بروز می‌کند. حالا بیایید وارد جزئیات شویم و این مفهوم را عمیقا موشکافی کنیم.
ترس و بیزاری از ضرر
یکی از محرک‌های اصلی پنیک سلینگ، بیزاری از ضرر است. این محرک به‌عنوان درد از دست دادن پول احساس می‌شود و اثراتش اغلب شدیدتر از زمانی است که شما به خاطر سودآوری شاد و خوشحال می‌شوید. به‌عبارت‌دیگر، ترس از دست دادن هزار دلار بسیار قوی‌تر از هیجان به دست آوردن همان هزار دلار است!
در طول رکود بازار، ترس از دست دادن به اوج خود می‌رسد. سرمایه‌گذاران تلاش زیادی می‌کنند تا جلوی ضرر بیشتر را بگیرند و اغلب در این فرآیند تصمیمات غیرمنطقی می‌گیرند. آنها به جای پایبندی به هولد کردن یا استراتژی بلندمدت در سرمایه‌گذاری خود، به‌صورت احساسی عمل می‌کنند و دارایی‌ها را با ضرر می‌فروشند.
داشتن ذهنیت گله‌ای
درست مانند مثالی که در بالا زدیم (آتش‌سوزی در سینما)، رفتار گله‌ای نقش مهمی در فروش وحشت زده دارد. وقتی می‌بینید دیگران سهام خود را می‌فروشند، یک کشش روانی قدرتمند در ذهن‌تان ایجاد می‌شود که من هم باید همین کار را انجام دهم!
اکثر مردم چنین فکر می‌کنند: «اگر بقیه دارند می‌فروشند، حتماً چیزی می‌دانند که من نمی‌دانم.» این ذهنیت گله‌وار، نوسانات بازار را تشدید می‌کند. هرچه افراد بیشتری بفروشند، قیمت‌ها کمتر می‌شوند. این روند یک چرخه معیوب ایجاد می‌کند و وحشت را گسترش می‌دهد.
تازه‌گرایی (Recency Bias)
تازه‌گرایی یکی دیگر از انواع سوگیری شناختی است که به فروش از روی وحشت دامن می‌زند. این مفهوم نشان می‌دهد که سرمایه‌گذاران اغلب دوست دارد دیدگاهی بدبینانه نسبت به رویدادهای منفی داشته باشد. آنها ممکن است بگویند: «اگر امروز بازار سقوط کند، احتمالاً فردا هم دوباره سقوط خواهد کرد!»
حتی اگر داده‌های تاریخی نشان دهند که بازارها با گذشت زمان بهبود می‌یابند، اما تازه‌گرایی رویدادهای گذشته را نادیده می‌گیرد. این افراد اغلب تحت تاثیر اخبارهای جدید قرار می گیرند و اخبار را مبنای تصمیمات خود لحاظ می‌کنند.
نتیجه‌گیری
پنیک سل واکنشی رایج در دوران رکود بازار است، اما یکی از مخرب‌ترین اشتباهاتی است که یک سرمایه‌گذار می‌تواند مرتکب شود. با درک محرک‌های روانی این موضوع و اجرای استراتژی‌های عملی برای جلوگیری از آن، می‌توانید از سرمایه‌گذاری‌های خود محافظت کنید و در مسیر رسیدن به اهداف مالی خود گام بردارید. همچنین برای مشاوره و کسب اطلاعات بیشتر با تیم کارشناسان ما در بیت پین تماس بگیرید.
سوالات متداول
- پنیک سل (Panic Sell) دقیقاً به چه معناست؟
پنیک سل به حالتی گفته می‌شود که سرمایه‌گذار در اثر ترس ناگهانی از سقوط بازار، بدون تحلیل منطقی و فقط برای جلوگیری از ضرر بیشتر، دارایی خود را به‌سرعت می‌فروشد. این رفتار معمولاً باعث تشدید ریزش قیمت‌ها در بازار می‌شود.
- تفاوت پنیک سل با فروش منطقی یا حد ضرر (Stop Loss) چیست؟
در فروش منطقی یا حد ضرر، معامله‌گر از پیش محدوده‌ای برای ضرر خود تعیین می‌کند و طبق برنامه عمل می‌کند. اما در پنیک سل، تصمیم‌گیری کاملاً احساسی و لحظه‌ای است و بدون هیچ برنامه یا تحلیل اتفاق می‌افتد.
- چه عواملی باعث بروز فروش وحشت‌زده می‌شوند؟
اخبار منفی ناگهانی، افت شدید قیمت‌ها، شایعات اقتصادی، بی‌اعتمادی به بازار و ترس از ضرر بیشتر از مهم‌ترین عوامل بروز پنیک سل هستند. نبود دانش و تجربه کافی نیز نقش زیادی در این رفتار دارد.
- چگونه می‌توان از تصمیمات احساسی در هنگام panic sell جلوگیری کرد؟
داشتن استراتژی معاملاتی مشخص، تعیین حد ضرر از قبل، و پایبندی به تحلیل‌های فنی و بنیادی می‌تواند از تصمیمات هیجانی جلوگیری کند. همچنین حفظ آرامش و پرهیز از دنبال کردن شایعات بسیار مؤثر است.
- پانیک سل بیشتر در کدام بازارها مشاهده می‌شود؟
پنیک سل بیشتر در بازارهای پرنوسان مانند بورس، ارز دیجیتال و فارکس مشاهده می‌شود. در این بازارها تغییرات سریع قیمت، احساس ترس و هیجان را در میان سرمایه‌گذاران افزایش می‌دهد.
