10 سوگیری شناختی که می‌تواند بر معاملات شما تأثیر بگذارد

سوگیری شناختی (Cognitive Bias) یک نقص سیستماتیک در استدلال است که می‌تواند منجر به تصمیم‌گیری اشتباه در حین سرمایه‌گذاری و یا معامله شود. یک اصل رایج در سرمایه‌گذاری یا معامله این است که «شما بدترین دشمن خود هستید.» انسان‌ها به طور طبیعی به دنبال میان‌برها و اجتناب از پیچیدگی‌ها هستند، اما گاهی انتخاب راه آسان در بازارهای مالی می‌تواند بسیار خطرناک باشد.

سوگیری‌های شناختی می‌توانند با سرمایه‌گذاری عقلانی و عینی تداخل داشته باشند. آنها می‌توانند بر فعالیت شما در بازار تأثیر بگذارند و شما را به سمت تصمیم‌گیری‌های اشتباه سوق دهند؛ بنابراین، مهم است که تعصبات شخصی خود را درک کنید تا مطمئن شوید که مسیر موفقیت شما دچار اختلال نخواهد شد.

برای راحتی شما عزیزان، فایل پادکست این مقاله برای شما آماده شده است.

چگونه سوگیری شناختی بر معاملات تأثیر می‌گذارد؟

سرمایه‌گذاری فعالیتی است که تقریباً همیشه به تصمیم‌گیری خلاصه می‌شود. اما انسان‌ها سیستم اعتقادی خاص خود را دارند که تصمیم‌گیری کلی آنها را هدایت می‌کند. این سوگیری شناختی است.

به عنوان مثال، یک سرمایه‌گذار ممکن است اطلاعات بازار را بر اساس آنچه که به آن اعتقاد دارد، تفسیر کند. سرمایه‌گذاری به دلیل وابستگی عاطفی انسان به پول، یک فعالیت بسیار روانی است؛ بنابراین، مهم است که نسبت به سوگیری شناختی آگاه باشید و یاد بگیرید که چگونه مغز ذاتی خود را کنترل کنید تا در بازار بر علیه شما کار نکند.

انواع سوگیری شناختی

سوگیری تایید (Confirmation Bias)

سوگیری تایید شامل تمایل طبیعی انسان است که به دنبال اطلاعات مناسب برای حمایت از باورها یا نتیجه‌گیری‌های خود باشد. همچنین می‌توان آن را به عنوان تمایل به اجتناب از هرگونه اطلاعات ناخوشایند نیز تعریف کرد. به عنوان مثال، اگر در مورد یک سهام خوش‌بین هستید، به دنبال نظرات و مقالاتی خواهید بود که سوگیری صعودی شما را تقویت می‌کند و به راحتی از سایر اطلاعاتی که نشان می‌دهد سهام ممکن است نزول داشته باشد، اجتناب کنید.

این می‌تواند در سرمایه‌گذاری بسیار خطرناک و منجر به چسبیدن به یک معامله یا سرمایه‌گذاری ضررده باشد؛ بنابراین، توجه جدی به دیدگاه‌های مثبت و منفی هنگام سرمایه‌گذاری در هر دارایی بسیار مهم است.

سوگیری واپس‌نگری (Hindsight Bias)

سوگیری واپس‌نگری تمایل به این باور است که نتایج مثبت گذشته شما نتیجه توانایی شما در درک و پیش‌بینی تحرکات آینده بازار است. همچنین این باور وجود دارد که پیامدهای منفی نتیجه رویدادهایی هستند که قابل پیش‌بینی نیستند.

به عنوان مثال، پس از یک سری نتایج معاملاتی مثبت، یک سرمایه‌گذار ممکن است به این نتیجه برسد که «او می‌دانست که این چنین می‌شود.» این یک ذهنیت بسیار خطرناک است که می‌تواند سرمایه‌گذار را وادار کند که سرمایه‌گذاری را یک فعالیت بسیار ساده بداند. همچنین می‌تواند سرمایه‌گذاران را مجبور به ریسک‌های غیرضروری کند، زیرا فکر می‌کنند «می‌دانند بازار چه خواهد کرد.»

سوگیری تأخر (Recency Bias)

سوگیری تأخر تمایل به دادن وزن بیشتر به اطلاعات جدیدتر در مقایسه با اطلاعات بسیار قدیمی‌تر است. اعتقاد بر این است که اطلاعات فعلی می‌تواند بیشتر از اطلاعات قدیمی‌تر، که عموماً بی‌فایده تلقی می‌شوند، بر آینده تأثیر بگذارد. به عنوان مثال، اگر در یک ارز دیجیتال خاص دارای پوزیشن معاملاتی هستید، می‌توانید وزن بیشتری را به یک توسعه مثبت اخیر در پروژه بدهید در حالی که به راحتی نادیده می‌گیرید که پروژه در سه ماهه گذشته با اختلاف زیادی عملکرد بدی داشته است. هنگام سرمایه‌گذاری، مهم است که تمام اطلاعات مهم موجود، چه جدید و چه قدیمی را به دقت در نظر بگیرید.

سوگیری اکتشافاتِ موجود (Availability Heuristic Bias)

سوگیری اکتشافاتِ موجود تمایل به تصمیم‌گیری بسته به آنچه در آن زمان به ذهن می‌رسد، است. سرمایه‌گذارانی که از این نوع سوگیری رنج می‌برند، بر اساس چیزهایی که به راحتی می‌توانند به خاطر بیاورند، تصمیم می‌گیرند، مانند اخبار به‌یادماندنی اخیر، رویدادها یا حتی تبلیغات. به عنوان مثال، اگر اخیراً اخبار مربوط به دارایی را تماشا کرده‌اید که روند روبه‌رشدی دارد، به احتمال زیاد وقتی آن را در حین بررسی بازار به یاد آورید، آن را خریداری خواهید کرد. خطر این است که روندهای شخصی یا آنچه در هر زمان به ذهن شما می‌رسد، روند واقعی بازار نیست.

سوگیری ذهنیت گله‌ای (Herd Mentality Bias)

این نوع سوگیری شناختی که به عنوان اثر Bandwagon نیز شناخته می‌شود، تمایل به کپی کردن یا پیروی از «جمعیت» دارد. سرمایه‌گذارانی که از این تعصب رنج می‌برند، از داشتن پوزیشن‌های معاملاتی که سایر سرمایه‌گذاران نیز دارند، آسایش پیدا می‌کنند. این سوگیری عامل بسیاری از حباب‌های قیمتی بوده است که در نهایت باعث از بین رفتن سرمایه می‌شود: مانند حباب دات‌کام.

وقتی مردم به سمت یک فرصت سرمایه‌گذاری می‌روند، پیروی نکردن از «جمعیت» دشوار است، اما باید به شدت مراقب این نوع رفتار بود.

سوگیری لنگر انداختن (Anchoring Bias)

سوگیری لنگر انداختن، تمایل به اعمال وزن بیشتر به یک تکه اطلاعات در هنگام تصمیم‌گیری در مورد یک سرمایه‌گذاری مهم است. به عنوان مثال، اگر به دنبال خرید سهامی هستید که با قیمت 10 دلار معامله می‌شود، ممکن است بیشتر بر روی قیمت فعلی تمرکز کنید و در عین حال عوامل دیگر را نادیده بگیرید.

این ممکن است به این دلیل باشد که شما به یاد می‌آورید که سهام زمانی بالای 30 دلار معامله می‌شد، که به این معنی است که قیمت فعلی باید ارزان باشد. ممکن است این‌طور نباشد؛ زیرا عوامل دیگری مانند روند صنعت، شرایط اقتصادی و مدیریت شرکت را در نظر نگرفته‌اید. هنگام سرمایه‌گذاری، تا آنجا که ممکن است عوامل مختلف را در نظر بگیرید تا تصمیمات خود را بهبود ببخشید.

سوگیری زیان گریزی (Loss Aversion Bias)

گرایش طبیعی انسان به اجتناب از ضرر و زیان است. سرمایه‌گذارانی که از سوگیری زیان گریزی رنج می‌برند بیش از آنکه به دنبال سود باشند، مشتاق اجتناب از ضرر هستند. این سوگیری شناختی می‌تواند بر علیه سرمایه‌گذاران کارساز باشد، زیرا حس اندازه‌گیری هزینه فرصت را در آنها مخدوش می‌کند.

به عنوان مثال، اگر ارز دیجیتال A را خریداری کرده‌اید که در حال حاضر 50% در ضرر است، تمایلی به توقف زیان خود ندارید تا از فرصتی با احتمال بالای سود در ارز دیجیتال B استفاده کنید. هر از چند گاهی ضرر را بپذیرید، به همان اندازه که همیشه مشتاق به دست آوردن پاداش هستید.

سوگیری مغالطه روایی (Narrative Fallacy Bias)

مغالطه روایی تمایل سرمایه‌گذاران به سرمایه‌گذاری‌هایی است که «داستان‌های خوب» دارند در حالی که سرمایه‌گذاری‌های جایگزین را نادیده می‌گیرند که «داستان‌های بد» دارند. این نوع سوگیری شناختی در بازار سهام، گرایش به سمت سهام با رشد ریسکی دارد، در حالی که ارزش سهام شرکت‌های باسابقه را نادیده می‌گیرد. برای مثال، سرمایه‌گذار ممکن است به سمت سهام شرکتی جذب شود که می‌خواهد در حوزه‌های پرطرفدار مانند ارزهای دیجیتال سرمایه‌گذاری کند و در عین حال از سهام پایدار شرکت‌های تاریخی که سابقه قابل اعتمادی دارند، چشم‌پوشی کند.

سوگیری وضعیت موجود (Status Quo Bias)

سوگیری وضعیت موجود تمایل به اجتناب از تصمیم‌گیری است که ممکن است وضعیت فعلی یک سرمایه‌گذاری را تغییر دهد. این یک میل غیرمنطقی است که بخواهیم همه چیز ثابت بماند. سرمایه‌گذارانی که از این سوگیری شناختی رنج می‌برند، حتی زمانی که با حقایق روبرو می‌شوند، از تغییر نظر خود خودداری می‌کنند. به عنوان مثال، سرمایه‌گذاری که معتقد است سهام A در یک رالی بلندمدت قرار دارد، افت قیمت را به‌عنوان «اصلاحی» کوتاه‌مدت به‌جای تغییر روند در نظر می‌گیرد.

سوگیری نقطه کور (Blind Spot Bias)

سوگیری نقطه کور تمایل به تشخیص سوگیری‌ها در دیدگاه‌ها یا نظرات دیگران دارد در حالی که توجهی به مشکلات خود ندارد. سرمایه‌گذارانی که از این نوع سوگیری رنج می‌برند به راحتی از دیدن «نقاط کور» خود اجتناب می‌کنند. این بسیار خطرناک است؛ زیرا باعث می‌شود چنین سرمایه‌گذارانی در برابر نظرات یا دیدگاه‌های مستقل در مورد یک سرمایه‌گذاری خاص مقاومت کنند.

غلبه بر سوگیری شناختی در معاملات

درک این نکته مهم است که به عنوان انسان، همه ما نوعی سوگیری شناختی ناخودآگاه داریم. سوگیری‌ها قابل درمان نیستند، اما مطمئناً می‌توان اثرات آنها را کاهش داد.

یکی از بهترین راه‌ها برای انجام این کار، ساختن یک برنامه معاملاتی قوی است که استراتژی و روان‌شناسی معاملات شما را به تفصیل شرح دهد. مهم است که با نظم و انضباط دقیق به آن پایبند باشید و در عین حال انعطاف‌پذیری برای تنظیم آن را در هنگام کسب اطلاعات جدید یا تغییر شرایط بازار حفظ کنید. داشتن یک برنامه معاملاتی مبتنی بر اصول، شما را راهنمایی می‌کند تا تصمیمات سرمایه‌گذاری یا معاملاتی منسجمی اتخاذ کنید و در عین حال از خطر سوگیری‌های ذهنی اجتناب کنید.

گفتار پایانی

عوامل زیادی ممکن است بر موفقیت فعالیت‌های سرمایه‌گذاری شما تأثیر بگذارد، اما یکی از مهم‌ترین آنها این است که «درباره تفکر خود فکر کنید.» درک سوگیری شناختی و کنترل تأثیرات آن‌ها می‌تواند مزیت ذهنی مورد نیاز برای انجام فعالیت‌های سرمایه‌گذاری یا معاملاتی موفق را برای شما فراهم کند.