قرارداد هوشمند چیست؟ اسمارت کانترکت (Smart Contract) به زبان ساده!

به جرأت می‌توان گفت که بزرگترین اختراع صنعت کریپتو، بعد از پیدایش بلاک چین بیت کوین، معرفی قرارداد هوشمند یا همان اسمارت کارنترکت (Smart Contract) است که موج جدیدی از کاربرد را به اکوسیستم رمزارزها آورد.

با توجه به اهمیت بسیار بالای این نوآوری در توسعه و پذیرش صنعت کریپتو، توصیه می‌کنیم که بدانید قرارداد هوشمند چیست و چه ویژگی‌هایی دارد. بنابراین مقاله پیش رو به معرفی کامل اسمارت کانترکت می‌پردازد.

کاربر گرامی این فایل صوتی، با کمک هوش مصنوعی فارسی، ساخته شده است.

قرارداد هوشمند چیست؟

قراردادهای هوشمند (Smart Contract) را می‌توان به عنوان پروتکلی کامپیوتری تعریف کرد که شرایط و عواقب قرارداد‌ها را به صورت خودکار و قابل‌اعتماد پیاده‌سازی می‌کند؛ این قراردادها بدون نیاز به واسطه‌ای مانند دادگستری، وکیل، بانک و غیره، مبادلاتی معتبر را میان طرفین قرارداد انجام می‌دهند که قابل پیگیری، غیرقابل برگشت و شفاف هستند.

نخستین بار ایده اسمارت کانترکت‌ها در سال ۱۹۹۴ توسط نیک زابو (Nick Szabo)، دانشمند کامپیوتر، رمزنگار، اقتصاددان و حقوق‌دان آمریکایی مطرح شد. زابو با الهام از علم رمزنگاری، قصد داشت روش جدیدی برای اجرای قراردادهای حقوقی با استفاده از پروتکل‌های کامپیوتری ابداع کند. او نام قراردادهای هوشمند را برگرفته از مفهوم هوش مصنوعی برای تاکید بر خودکار بودن آن‌ها انتخاب کرد.

بیت کوین به عنوان اولین ارز دیجیتال غیرمتمرکز جهان، پایه‌گذار نوعی قرارداد در بلاک چین بود، اما پروتکل بیت کوین فقط با هدف ایجاد ارزی همگانی توسعه یافته بود و نمی‌توانست تمام نیازها و فرایندهای پیچیده را پشتیبانی کند.

بلاک چین اتریوم که در سال ۲۰۱۵ راه‌اندازی شد، امکان ایجاد قراردادهای هوشمند را برای تمام پروژه‌ها عملی کرد. اتریوم بستر محاسبات همگانی است که با استفاده از زبان برنامه‌نویسی قابل‌تغییر، قابلیت نوشتن و اجرای هر نوع قراردادی را دارد.

درحال‌حاضر، این نوع کانترکت‌ها در زمینه‌های مختلفی مانند مالی، حقوق، بانک، بورس، بلاک چین، حاکمیتی، صنعت، خیریه و… به کار می‌روند. این قرارداد‌ها، مزایای زیادی مانند کاهش هزینه‌ها، افزایش سرعت، بهبود امنیت، حذف واسط‌ها و جلوگیری از تقلب دارند؛ البته این حوزه هنوز در مرحله رشد و تکامل هستند و چالش‌ها و محدودیت‌های خود را دارند.

مثلاً نگارش صحیح و دقیق کدهای قرارداد، نبود استانداردهای حقوقی و قضایی مناسب، تطابق نداشتن با قوانین کریپتویی کشورها و نبود رابط کاربرپسندانه از جمله مسائل مطرح در زمینه قراردادهای هوشمند است.

خرید و فروش آسان بیت کوین در بیت‌پین

• معامله بیش‌از ۳۰۰ کوین دیگر
• دریافت وام و اعتبار معاملاتی
• سرعت بالا در تکمیل سفارشات
• بات‌های معامله‌گر متنوع
• پشتیبانی ۲۴ ساعته

خرید بیت کوین

مانند تمام قراردادها کتبی یا نرم‌افزاری در زندگی روزمره‌، قرارداد هوشمند شرایطی مشابه با یک توافق‌نامه را دارند؛ اما، بر خلاف قراردادهای سنتی، شرایط اسمارت کانترکت‌ها به صورت صفر و یک یا کد در حال اجرا در شبکه‌ بلاک چین مانند اتریوم، اجرا می‌شود.

قراردادهای هوشمند چگونه کار می‌کنند؟

درحال‌حاضر، اتریوم محبوب‌ترین پلتفرم قرارداد هوشمند دنیای کریپتو است؛ اما بسیاری دیگر از بلاک چین‌ها مانند سولانا، کاردانو، ترون و ایاس هم از این نوع از قراردادها پشتیبانی می‌کنند. در واقع این قراردادها می‌توانند توسط هر فردی در بلاک‌چین ایجاد و به کار گرفته شوند. کد آن‌ها شفاف و قابل تأیید برای عموم است و هر طرف علاقه‌مند می‌تواند دقیقا ببیند که هر کانترکت چه منطقی را دنبال می‌کنند.

هر کامپیوتر در شبکه (‌نود یا گره)، ‌یک کپی از تمام قراردادهای هوشمند موجود و وضعیت فعلی آن‌ها در کنار بلاک چین و داده‌‌های معامله را ذخیره می‌کند؛ هنگامی که یک کانترکت، مبلغی را از کاربری دریافت می‌کند، کد آن توسط تمامی نودها در شبکه به منظور رسیدن به توافق و جریان حاصل از ارزش، اجرا می‌شود.

به کمک همین موضوع قراردادهای هوشمند می‌توانند، حتی زمانی که کاربران معاملات مالی پیچیده‌ای با نهادهای ناشناخته انجام می‌دهند، به طور ایمن بدون هیچ قدرت مرکزی اداره شوند.

مثالی از نحوه‌ عملکرد قرارداد هوشمند

فرض کنید می‌خواهید خانه‌‌ای را از فردی بخرید. شما می‌توانید این فرایند را  از طریق بلاک چین و با پرداخت ارز دیجیتال مثل بیت کوین یا اتریوم انجام داده و رسیدی دریافت کنید که درون آن قراردادی مجازی وجود دارد.

علاوه‌بر‌این، کلید ورودی دیجیتالی در تاریخ مشخصی به دستتان می‌رسد و چنانچه این کلید در زمان مشخصی به دست شما نرسد، بلاک چین به طور خودکار پول را به حساب شما برمی‌گرداند. اگر کلید قبل از زمان اجاره برای شما فرستاده شود، تابع، کلید و هزینه را برای شما نگهداری کرده و دوباره در روز موعود برای‌تان ارسال می‌کند.

این سیستم براساس ساختار If/Then کار می‌کند و صدها نفر شاهد آن هستند. پس هیچ‌گونه عیب و نقصی در تحویل کلید به شما وجود ندارد. اگر کلید به شما داده شود، یعنی شما قطعا پول دریافت کلید را پرداخت کرده‌اید و اگر مبلغ را از طریق بیت کوین پرداخت کنید، می‌توانید کلید را دریافت کنید.

این مدارک بعد از زمان مشخصی به صورت اتوماتیک لغو می‌شوند و از آنجایی که تمام شرکت‌کننده‌ها به صورت همزمان از این موضوع آگاه می‌شوند، کد نمی‌تواند بدون اطلاع هیچ یک از افراد، فرستاده شود.

از پیوند بلاک‌چین و هوش مصنوعی، به پول می‌رسیم؟

جوابت تو شماره ۱۴ ماهنامه دامیننسه!

Please leave this field empty.

Δ

مزایا و معایب قرارداد هوشمند

از آنجا که قراردادهای هوشمند بر اساس فناوری بلاک چین عمل می‌کنند، امنیت و سرعت بالایی دارند، مقرون‌به‌صرفه هستند و در عین حال، تنوع زیادی را نیز در اختیار کاربران قرار می‌دهند؛ البته این نوع از قراردادها درست همانند هر فناوری دیگر، خالی از عیب نیستند و معایبی دارند. در جدول زیر می‌توانید مزایا و معایب این حوزه را مشاهده کنید:

تفاوت قرارداد هوشمند با قرارداد سنتی

همانطور که گفتیم، قرارداد هوشمند نوعی قرارداد الکترونیکی است که بر پایه فناوری بلاک چین اجرا می‌شود. این قراردادها شرایط و ضوابط معامله را به صورت کد برنامه‌نویسی شده تعریف می‌کنند و به صورت خودکار و بدون نیاز به واسطه یا دخالت انسانی، آن‌ها را اعمال می‌کنند.

در مقابل قرارداد سنتی، نوعی قرارداد کاغذی است که بین دو یا چند طرف به صورت کتبی تنظیم می‌شود؛ این قراردادها شرایط و ضوابط معامله را به صورت متن گفتگو تعریف می‌کنند و نیاز به امضاء، تایید و ثبت توسط طرفین یا واسطه‌های حقوقی، مالی یا دولتی دارند. مشکلات قرارداد‌های سنتی عبارت‌اند از:

• کُند و پرهزینه: قرارداد سنتی با نوشته شدن روی کاغذ، پست، فکس، اسکن یا اسکناس، فرایند معامله را کُند و هزینه‌بر می‌کنند.
• آسيب‌پذيری و ناتوانی: قرارداد سنتی با خطر دست‌كاری، تقلب، سرقت يا از دست رفتن اطلاعات روبه‌رو است. همچنين بسياری از تراكنش‌های نياز به حضور فيزيكی طرفين يا واسطه‌ها دارند كه ممكن است در شرايط اضطراری مانند بيماری، جنگ يا بالای طبيعی از بین بروند.
• پیچیدگی و ابهام: قراردادهای سنتی با احتمال بروز اختلاف، سوتفاهم، اشتباه یا نقص در متن قرارداد مواجه هستند؛ همچنین برای حل اختلافات نیاز به دادگاه یا داوری دارند که ممکن است فرایندی زمان‌بر و هزینه‌بر باشد.

برای درک بهتر این موضوع مثالی از عملکرد دستگاه‌هایی که تقریبا با این گونه قراردادها مشابه هستند، را بیان می‌کنیم. اگر به مترو یا مکان عمومی و بزرگی مراجعه کرده باشید، حتما دستگاه‌های فروش قهوه، نوشابه و انواع نوشیدنی‌ها را دیده‌اید که بدون هیچ واسطه و اپراتوری کار می‌کند؛ در این دستگاه‌ها شما پول خود را وارد دستگاه کرده کرده و دستگاه پس از پردازش خودکار پول، نوشیدنی موردنظر شما را تحویل می‌دهد.

در این دستگاه برای هر نوشیدنی مبلغ مشخصی تعریف شده و شما تنها با پرداخت دقیق همان مبلغ می‌توانید نوشیدنی خود را دریافت کنید؛ در صورتی که در کافه‌های معمولی، هر کافه‌ای ممکن است قیمتی متفاوت برای نوشیدنی مشخصی تعیین کند.

اجزای قرارداد هوشمند چیست؟

برای اینکه قراردادهای هوشمند واسطه را حذف کرده و عملکرد بی‌نقصی داشته باشند، باید اجزای مشخصی داشته باشند که عبارتند از:

• طرفین قرارداد یا امضاکنندگان (Signatories): طرفین اسمارت کانترکت از از امضاهای دیجیتالی برای تایید یا رد کردن یک سری داده استفاده می‌کنند.
• موضوع قرارداد (Contract Subject): موضوع قرارداد، موضوعی است که طرفین بر سر آن به توافق می‌رسند. برای مثال ممکن است موضوع قرارداد فروش خودرو، اجاره آپارتمان یا پرداخت وام باشد.
• شرایط قرارداد (Contract Terms): شرایط قرارداد، دستوراتی که در صورت تایید آن‌ها، شاهد نهایی شدن یک قرارداد خواهیم بود. برای مثال شرط قرارداد ممکن است این باشد که پس از تحویل خودرو، پول آن به حساب فروشنده منتقل شود.
• زبان برنامه‌نویسی (Programming Language): زبان برنامه‌نویسی قرارداد هوشمند، کدی منطبق بر شرایط قرارداد نوشته شده است که روی بلاک چین قابل اجرا است. برای مثال زبان برنامه‌نویسی سالیدیتی (Solidity) که برای نوشتن قراردادهای بلاک چین اتریوم استفاده می‌شود.

بهترین پلتفرم‌های قرارداد هوشمند کدامند؟

تمام پلتفرم‌های اسمارت کانترکت برای تضمین شفافیت، امنیت و پایداری، از تکنولوژی رمزنگاری پشتیبانی می‌کنند. همچنین هر یک از این پلتفرم‌ها قراردادهای پیچیده و سفارشی را با زبان برنامه‌نویسی خاصی اجرا می‌کنند، اما همه آن‌ها برای تضمین کارآمدی و مقیا‌س‌پذیری از الگوریتم اجماع خاص استفاده می‌کنند.

برخی از بهترین پلتفرم‌های قرارداد هوشمند که درحال‌حاضرد در صنعت کریپتو مشغول هستند، در جدول زیر آورده شده است.

مفهوم قرارداد هوشمند در بلاک چین چیست؟‌

همانطور که گفتیم، قرارداد هوشمند با استفاده از تأییدات شبکه بلاک چین اجرا می‌شود و به نظارت یا دخالت هیچ نهاد یا فردی خارجی نیازی ندارد. علاوه‌بر‌این قابل پیگیری، غیرقابل برگشت و شفاف هم هست. در واقع اسمارت کانترکت برنامه‌‌ای است که می‌تواند روی بلاک چین ذخیره شود و با شرایطی از پیش تعیین‌شده فعال شود.

مخترع قرارداد هوشمند کیست؟

نیک زابو (Nick Szabo) در سال ۱۹۹۴ برای اولین بار این ایده را بازگو کرد که امکان ذخیره‌سازی قراردادها در قالب یک دستور کامپیوتری و سپس فعال‌سازی خودکار آن درصورت برآورده شدن شرایط مشخص در قرارداد، وجود دارد. نیک زابو در کتاب قراردادهای هوشمند: سنگ بنای بازارهای آزاد دیجیتال بیان کرد که این ایده به‌صورت بالقوه، نیاز به وجود طرف واسطه‌ی مورد اعتماد را از میان برمی‌دارد.

تنها مسئله این بود که در آن زمان هنوز اختراعی به نام بلاک چین صورت نگرفته بود.

زابو در سال ۱۹۹۶ مقاله‌ای با عنوان قرارداد هوشمند منتشر کرد که در آن تعریف، خصوصیات و کاربردهای آن‌ها را شرح داد. او نمونه‌های مختلفی از اسمارت کانترکت‌ها مانند قفل الکترونیک، پول دیجیتال، حساب جاری، تضمین و… را معرفی کرد.

زابو همچنین به چالش‌ها و محدودیت‌های آن‌ها هم پرداخت و راه‌حل‌های احتمالی را برای آن چالش‌ها پیشنهاد کرد، اما در آن زمان، فضای مناسب برای تحقق عملی قراردادهای هوشمند وجود نداشت.

در واقع او نتوانست چگونگی پذیرش و استانداردهای لازم برای قبول قابل‌اعتماد بودن قراردادهای هوشمند را تبین کنید. به علاوه، فضای اینترنتی آن روزها هنوز برای تضمین امنیت و توزیع‌پذیری این نوع از قراردادها کافی نبود. اما با ظهور فناوری بلاک چین در سال ۲۰۰۹، ایده این قراردادها عملیاتی شد. بلاک چین امکان ایجاد و اجرای اسمارت کانترکت‌ها روی پلتفرمی مشترک، متن باز و قابل اعتماد را فراهم کرد.

در سال ۲۰۰۹، پروتکل بیت کوین برای اولین بار از فناوری بلاک چین استفاده کرد و سپس در سال ۲۰۱۵، شبکه‌ی اتریوم توسط یک نابغه به‌نام ویتالیک بوترین بنیان‌گذاری شد که اولین نمونه‌های قرارداد هوشمند را پیاده‌سازی و راه‌اندازی کرد و حوزه‌های جدیدی مثل حوزه دیفای و ان اف تی را با آن خلق کرد.

چرا قراردادهای هوشمند مهم هستند؟ 

Smart Contract در صنایع بزرگ انقلابی عظیم به پا می‌کند، چرا که این فناوری به قدری هوشمندانه تنظیم و اجرا می‌شود که تحولی بی‌عیب و نقص را تضمین می‌کند؛ برای مثال شما قصد فروش ملک یا وسیله‌ای را دارید و برای این کار باید وقت و انرژی زیادی صرف کرده و به بنگاه‌ها‌ی زیادی مراجعه کنید.

اینگونه معامله‌ها تا به سرانجام رسیدن، به دوندگی زیادی نیاز دارد و فرد باید کاملا روی روند اجرای معامله نظارت داشته باشد‌. حتی اگر قرارداد اجرایی شود، فرد باید به واسطه‌ها کمیسیون پرداخت کند که خودش نوعی ضرر مالی به حساب می‌آید. همین حالا هم این مشکل با اسمارت کانترکت‌ها کاملاً حل شده است.

کلاهبرداری‌های مرتبط با قراردادهای هوشمند

از آن‌جایی که حوزه قراردادهای هوشمند بسیار نوپا بوده و هنوز آگاهی کافی پیرامون آن وجود ندارد، کلاهبرداری‌ها و سوءاستفاده از آن هم بسیار رایج است. به همین خاطر، هرگونه سرمایه‌گذاری یا اعتماد به پلتفرم‌های مدعی فعالیت در این حوزه، نیاز به تحقیق و بررسی دقیق دارد.

• اگر پلتفرمی هزینه‌ای را با عنوان سرمایه‌گذاری دریافت کند، محصول یا خدماتی برای ارائه نداشته باشد و طرح هرمی ارائه دهد؛ به احتمال زیاد کلاهبردار است.
• اگر قراردادی سود غیرمنطقی و ثابت را به طور روزانه یا ماهانه وعده دهد، محتاط عمل کنید؛ چون این نوع قراردادها معمولاً پول نفر جدید را به عنوان سود به نفر قبلی پرداخت می‌کنند و در نهایت فرو می‌پاشند.
• اگر اسمارت کانترکتی منبع کدهای خود را منتشر نکرده باشد، نباید به آن اعتماد کنید. چون شما نمی‌توانید بفهمید که قرارداد چگونه عمل می‌کند و آیا شامل تابع‌های خطرناک یا خلاف قانون است یا خیر.

گفتار پایانی

قراردادهای هوشمند قطعاً می‌توانند تحول بزرگی در ارتباطات اجتماعی و کاری انسان‌ها ایجاد کنند، اما هنوز تا رسیدن به تکامل و پذیرش همگانی راه درازی را در پیش دارند. پیچیدگی، ابهامات قانونی و عملکرد پرفرازو‌نشیب بازار کریپتو باعث شده که هنوز این حوزه اعتماد و اعتبار کافی را به دست نیاورد.

بااین‌حال، آینده برای این حوزه بسیار روشن است؛ به طوریکه بسیاری از متخصصین آن را با فراگیری اینترنت در دهه ۹۰ مقایسه می‌کنند. در این مقاله تلاش کردیم که به طور کامل تشریح کنیم که اسمارت کانترکت چیست و ویژگی‌های قرارداد هوشمند چیست.

امیدواریم این مقاله پاسخی برای سوالات شما بوده باشد؛ بااین‌حال اگر سوال یا نظری در رابطه با قراردادهای هوشمند دارید، می‌توانید با ما به اشتراک بگذارید. نظر شما در مورد قرارداد هوشمند چیست؟ آیا این فناوری می‌تواند کارها را راحت‌تر کند؟