قرارداد هوشمند چیست ؟ اسمارت کانترکت (Smart Contract) به زبان ساده!

با ورود فناوری بلاکچین و ساخت اولین ارز دیجیتال جهان (بیت کوین)، روش ارسال و دریافت پول، اسناد و مدارک دگرگون شد و واسطه‌هایی مثل بانک کم‌کم در حال کنار گذاشته‌شدن هستند. جایگزین این سیستم، فناوری به‌روز قرارداد هوشمند یا اسمارت کانترکت (SMART CONTRACT) است. به‌بیان ساده‌تر، قراردادهای هوشمند، وظیفه‌ی انجام معاملات را برعهده گرفته‌اند. فرایندی که قبلا توسط یک شخص سوم انجام می‌شود. مانند تمام قراردادها در زندگی روزمره‌ی ما، همچون قراردادهای کتبی یا نرم‌افزاری، یک قرارداد هوشمند شرایطی مشابه با یک توافق‌نامه دارد؛ اما، بر خلاف قراردادهای سنتی، شرایط قرارداد هوشمند به صورت صفر و 1 یا کد در حال اجرا در شبکه‌ بلاکچین مانند اتریوم، اجرا می‌شود.

به احتمال زیاد شما هم مثل من، در حال جستجو برای پاسخ به سوالاتی مثل قرارداد هوشمند چیست؟ چگونه کار می‌کند و چطور می‌توان از آن استفاده کرد؟ هستید! برای رسیدن به پاسخ این سوالات، پیشنهاد می‌کنم ویدیوی قرارداد هوشمند چیست را مشاهده و یا این نوشتار را تا انتها دنبال کنید.

قرارداد هوشمند در بلاک چین چیست؟‌

این کار به‌طور معمول توسط افراد واسطه برای مشاغل معاملاتی انجام می‌شود. در واقع قرارداد هوشمند، برنامه‌‌ای است که می‌تواند روی بلاک چین ذخیره شود و در بعضی شرایط از پیش تعیین شده فعال شود. از این قراردادها برای اجرای خودکار توافق‌نامه استفاده می‌شود، به همین دلیل تمامی شرکت‌کننده‌های قرارداد می‌توانند خیلی سریع، بدون دخالت واسطه و در کسری از زمان به نتیجه نهایی دست پیدا کنند. این قراردادها روند و جریان کار را هم به صورت اتوماتیک فعال می‌کنند و زمانی که شرایط برقرار باشد، فعالیت بعدی آغاز می‌شود.

قرارداد هوشمند یک فناوری است که به شما این امکان را می‌دهد تا ارزش و دارایی خود را در طیف وسیعی از صنایع منتقل کنید.

مخاطبین هوشمند از طریق فناوری بلاک چین با یکدیگر همکاری می‌کنند و این به طور خودکار، باعث می‌شود که به حداکثر پتانسیل خود دست پیدا کنند. بیت کوین به عنوان پایه‌ای برای مخاطبین هوشمند عمل می‌کند و بلاک چین یک برنامه نرم‌افزاری است که دارایی‌های دیجیتالی را کنترل می‌کند. این شامل کدهای منطقی است که دارایی‌های الکترونیکی را در فواصل زمانی جابجا می‌کند. بلاک چین همیشه این کار را به شیوه غیر متمرکز ارائه می‌دهد و همیشه بسیار بیشتر از بیت کوین نشان داده می‌شود. مخاطبین هوشمند به عنوان اجزای بستر بلاک چین نسل بعدی معرفی می شوند.

به‌بیان ساده‌‌تر:

قراردادهای هوشمند به شما کمک می‌کند تا پول، دارایی، سهام یا هر چیز با ارزشی را به یک روش شفاف و بدون درگیری، مبادله کنید و نیازی هم به وجود یک واسطه نداشته باشید.

بهترین راه برای توصیف قراردادهای هوشمند، مقایسه این فناوری با خرید و فروش ماشین است. به‌طور معمول، در زمان خرید خودرو شما به وکیل یا دفتر اسناد رسمی مراجعه می‌کنید، به آن‌ها پول می‌دهید و منتظر می‌مانید تا سند ماشین را دریافت کنید. با قراردادهای هوشمند، شما به سادگی یک بیت کوین را به فروشنده می‌دهید و سپرده، گواهینامه رانندگی یا هر سندی که لازم است وارد حساب شما می‌شود. علاوه بر این قراردادهای هوشمند نه تنها قوانین و مجازات‌های مربوط به یک توافق را شبیه قراردادهای سنتی تعیین می‌کنند، بلکه به طور خودکار این تعهدات را هم اجرا می‌کنند.

قراردادهای هوشمند برنامه‌هایی هستند که روی بلاکچین ذخیره می‌شوند و در صورت برآورده شدن شرایط از پیش تعیین شده، اجرا می‌شوند. آن‌ها به‌طور معمول برای خودکارسازی اجرای توافق شده مورد استفاده قرار می‌گیرند تا همه شرکت‌کنندگان بتوانند فورا و بدون دخالت واسطه یا اتلاف زمانی از نتیجه مطمئن شوند. همچنین می‌توانند یک گردش کار را به صورت خودکار انجام دهند و در صورت برآورده شدن شرایط، اقدام بعدی را آغاز کنند.

مخترع قرارداد هوشمند کیست؟

نیک سابو (Nick Szabo) در سال 1994 برای اولین بار این ایده را بازگو کرد که امکان ذخیره‌سازی قراردادها در قالب یک دستور کامپیوتری و سپس فعال‌سازی خودکار آن درصورت برآورده شدن شرایط مشخص در قرارداد، وجود دارد. وی برای آن، نام قرارداد هوشمند را برگزید. نیک سابو در کتاب «قراردادهای هوشمند: سنگ بنای بازارهای آزاد دیجیتال» بیان کرد که این ایده به‌صورت بالقوه، نیاز به وجود طرف واسطه‌ی مورد اعتماد را از میان برمی‌دارد. تنها مسئله این بود که در آن زمان هنوز اختراعی به نام بلاک چین صورت نگرفته بود.

در سال ۲۰۰۹، پروتکل بیت کوین برای اولین بار از فناوری بلاک چین استفاده کرد و سپس در سال ۲۰۱۵، شبکه‌ی اتریوم توسط یک نابغه به‌نام ویتالیک بوترین بنیان‌گذاری شد که اولین نمونه‌های قرارداد هوشمند را پیاده‌سازی و راه‌اندازی کرد. قبل‌تر موفقیت بیت کوین موجب شد بسیاری، بلاک چین را معادل با بستری برای انتقال ارزهای دیجیتال بدانند. اما درواقع بلاک چین کاربردهای گسترده‌ای از جمله پیاده‌سازی قراردادهای هوشمند دارد.

تفاوت قرارداد معمولی با قرارداد هوشمند

در قراردادهای معمولی که روزانه هزاران مورد آن را می بینیم بین چند شخص بخاطر خرید یا فروش محصول و یا دریافت خدماتی منعقد می‌گردد. اما در مورد قرارداد هوشمند قدری متفاوت‌تر است. زیرا فناوری بلاک چین در آن استفاده شده است که نقش مهمی در حذف واسطه‌ها داشته است.

در این نوآوری برای هر قراردادی کدی تعریف می شود و این کد روی بلک چین فعال خواهد شد تا بدون حضور شخص ثالث و تنها بر اساس شرایط تعریف شده در کد معامله را بین طرفین به صورت دیجیتال بررسی و اجرا نماید.

زمانی که بر روی اتریوم این قرارداد اجرایی می‌شود، توقف آن غیر ممکن است و اجرای آن حتمی است. پس پروژه‌ها و برنامه‌هایی که با این قرارداد اجرایی می‌شوند امکان لغو آن‌ها غیرممکن است؛ حتی خود برنامه‌نویس‌های قرارداد هم نمی‌توانند کدهای وارد شده را تغییر دهند و مهم‌ترین مزیتی که دارند عدم از کار افتادگی است و می‌توانند بدون واسطه به صورت متمادی کار کنند‌.

برای درک بهتر این موضوع مثالی از عملکرد دستگاه هایی که تقریبا با این گونه قراردادها مشابه هستند را بیان می‌کنیم. اگر به مترو یا امکان عمومی و بزرگ مراجعه کرده باشید حتما دستگاه های فروش قهوه، نوشابه و انواع نوشیدنی ها را دیده اید که بدون هیچ واسطه و اپراتوری کار می کند در این دستگاه ها شما پول خود را وارد دستگاه می کنید دستگاه پس از پردازش خودکار پول، نوشیدنی مورد نظر شما را تحویل می دهد.

در این دستگاه برای هر نوشیدنی مبلغ مشخصی تعریف شده است و شما تنها با پرداخت دقیق همان مبلغ می توانید نوشیدنی خود را دریافت کنید. در صورتی که در کافه های معمولی پس از خرید می توانید پول را پرداخت کنید و یا حتی سفارش خود را لغو کنید.

خرید بیت کوین

قراردادهای هوشمند چگونه کار می‌کنند؟

در حال حاضر، اتریوم محبوب‌ترین پلتفرم قرارداد هوشمند است، اما بسیاری دیگر از بلاکچین‌های ارز دیجیتال (‌از جمله EOS، Neo، Tezos، Tron، Polkadot‌) می‌توانند آن‌ها را اجرا کنند. یک قرارداد هوشمند می‌تواند توسط هر کسی در بلاک‌چین ایجاد و به کار گرفته شود.

کد آن‌ها شفاف و قابل تایید عمومی است، به این معنی که هر طرف علاقه‌مند می‌تواند دقیقا ببیند که وقتی یک قرارداد هوشمند دارایی‌های دیجیتال را دریافت می‌کند چه منطقی دنبال می‌کند.

قراردادهای هوشمند به زبان‌های برنامه‌ نویسی مختلفی (‌از جمله سالیدیتی، وب اسمبلی و میکلسون)‌ نوشته می‌شوند. در شبکه اتریوم، هر کد قرارداد هوشمند بر روی بلاک‌چین ذخیره می‌شود و به هر شخص علاقه‌ مند اجازه می‌دهد تا کد قرارداد و وضعیت فعلی را بررسی کند تا عملکرد آن را تایید کند.

هر کامپیوتر در شبکه (‌یا نود) ‌یک کپی از تمام قراردادهای هوشمند موجود و وضعیت فعلی آن‌ها در کنار بلاک‌چین و داده‌‌های معامله را ذخیره می‌کند.

هنگامی که یک قرارداد هوشمند وجوه را از یک کاربر دریافت می‌کند، کد آن توسط تمامی نودها در شبکه به منظور رسیدن به توافق و جریان حاصل از ارزش اجرا می‌شود.

این همان چیزی است که قراردادهای هوشمند را قادر می‌سازد تا به طور ایمن بدون هیچ قدرت مرکزی اداره شوند، حتی زمانی که کاربران معاملات مالی پیچیده‌ای با نهادهای ناشناخته انجام می‌دهند.

برای اجرای یک قرارداد هوشمند در شبکه اتریوم، شما به طور کلی ملزم به پرداخت مبلغی به نام گس (GAS) خواهید بود‌. هنگامی که قراردادهای هوشمند بر روی یک بلاک‌چین گسترش یابند، به طور کلی دیگر نمی‌توان آن‌ها را حتی توسط سازنده آن‌ها تغییر داد. (‌استثناهایی برای این قانون وجود دارد.)‌

• گس فی چیست (Gas Fee) و چه مفهومی دارد؟

مثالی از نحوه‌ی عملکرد قرارداد هوشمند

شما با استفاده از قرارداد هوشمند می‌توانید پول، دارایی، سهام یا هر چیز دیگری را بدون وجود فرد سومی، به صورت شفاف و بدون هیچ مشکلی انتقال دهید. برای درک بهتر مطلب یک مثال می‌زنیم:
فرض کنید می‌خواهید یک خانه‌ را از فردی بخرید. می‌توانید این کار را از طریق بلاک چین و با پرداخت ارز دیجیتال مثل بیت کوین یا اتریوم انجام دهید. رسیدی دریافت می‌کنید که درون آن یک قرارداد مجازی وجود دارد. همچنین یک کلید ورودی دیجیتالی در تاریخ مشخصی به دستتان می‌رسد. اگر این کلید در زمان مشخصی به دست شما نرسد، بلاک چین به طور خودکار پول را به شما بازپرداخت می‌کند. اگر کلید قبل از زمان اجاره برای شما فرستاده شود، تابع، کلید و هزینه را برای شما نگهداری می‌کند و دوباره در روز موعود برایتان می‌فرستد.

این سیستم براساس if-then کار می‌کند و صدها نفر شاهد آن هستند. پس هیچ‌گونه عیب و نقصی در تحویل کلید به شما وجود ندارد. اگر کلید به شما داده شود، یعنی شما قطعا پول دریافت کلید را پرداخت کرده‌اید. اگر مبلغ را از طریق بیت کوین پرداخت کنید، می‌توانید کلید را دریافت کنید. این مدارک بعد از زمان مشخصی به صورت اتوماتیک لغو می‌شوند و از آنجایی که تمام شرکت‌کننده‌ها به صورت همزمان از این موضوع آگاه می‌شوند، کد نمی‌تواند بدون اطلاع هیچ یک از افراد فرستاده شود.

مزایای قرارداد هوشمند

از آنجا که قراردادهای هوشمند بر اساس فناوری بلاک چین عمل می‌کنند، امنیت و سرعت بالایی دارند، مقرون به صرفه بوده و در عین حال، تنوع زیادی را نیز در اختیار کاربران قرار می‌دهند.

• امنیت: قرارداد هوشمند به صورت هوشمند در میان همه گره‌های موجود در شبکه توزیع می‌شود. به این ترتیب امکان گم شدن و یا تغییر غیرمجاز آن از بین می‌رود.
• هزینه پایین و سرعت بالا: این قراردادها به صورت خودکار اجرا می‌شوند و نیاز به واسطه و شخص ثالث میانجی را از بین می‌برند.
• تنوع زیاد: طیف بسیار متنوعی از قراردادهای هوشمند وجود دارد که می‌توانید یکی از آنها را انتخاب کرده و بر اساس نیاز خود، بخشی از بندهای آن را تغییر دهید.

معایب قرارداد هوشمند

اما قراردادهای هوشمند درست همانند هر فناوری دیگر، خالی از عیب نیستند و معایبی دارند.

• عامل انسانی: کدها در قرارداد هوشمند توسط انسان نوشته می‌شود و انسان نیز ممکن است اشتباه کند! اگر قرارداد هوشمند بر روی بلاک چین قرار گیرد، دیگر نمی‌توان آن را تغییر داد. یکی از معروف‌ترین اشتباهات انسانی درباره قراردادهای هوشمند برای The DAO روی داد. اشتباه برنامه‌نویسان در نوشتن این کد برای کاربران گران تمام شد و برخی هکرها توانستند از اشتباه موجود در آن سوءاستفاده کرده و حدود ۶۰ میلیون دلار را سرقت کنند.
• وضعیت قانونی نامطمئن: هنوز هیچ کشوری تاکنون به وضع قوانین برای قراردادهای هوشمند نپرداخته است. در نتیجه، این امکان وجود دارد که برخی کشورها به زودی یک سری مقررات در این زمینه تهیه کنند که این موجب تغییر وضعیت حقوقی این نوع قرارداد خواهد شد.
• هزینه نگارش: قراردادهای هوشمند را نمی‌توان بدون برنامه نویسی پیاده کرد. لازم است حتما از یک یا چند برنامه‌نویس خبره برای نوشتن این نوع قرارداد استفاده کرد و البته ساختار داخلی شرکت‌های طرف قرارداد نیز باید با فناوری بلاک چین سازگار باشد.

چرا قراردادهای هوشمند مهم هستند؟ 

قرارداد هوشمند یا Smart Contract در صنایع بزرگ انقلابی عظیم به پا می کند چون این فناوری به قدری هوشمندانه تنظیم و اجرا می شود که تحولی بی عیب و نقص را تضمین می کند. به طور مثال شما قصد فروش ملک یا وسیله ای را دارید و برای این کار به بنگاه ها ی زیادی مراجعه می کنید و لازم است که وقت و انرژی زیادی صرف این کار کنید. اینگونه معامله ها تا پایان انجام آن دوندگی زیادی دارد و فرد باید کاملا بر روی روند اجرای معامله نظارت داشته باشد‌ و اگر قرارداد اجرا شود فرد باید به واسطه ها کمیسیون پرداخت کند که این خود نوعی ضرر مالی به حساب می آید.

اما قراردادهای هوشمند از این جهت کارآمد هستند که موضوع اعتماد را به کلی حل کرده اند. در این گونه قراردادها برای فروش خانه مبلغی مشخص تعریف شده است و فرد تنها در صورتی می‌تواند مالکیت خانه را داشته باشد که مقدار پول ثبت شده در سیستم را پرداخت کند. پس دو نکته اصلی در این قرارداد وجود دارد، یک ثبت ارزش مالی خانه و ثبت مالکیت آن است و پس از انجام معامله، دو طرف قرارداد به هر آنچه که می‌خواهند می رسد. افراد زیادی امکان مشاهده این قراردادها را دارند و در نهایت درصد ضرر و زیان آن بسیار کم خواهد شد.

خرید بیت کوین

گفتار پایانی!

در این نوشتار با قرارداد هوشمند و مهم‌ترین نکات آن آشنا شدید. گفتیم که قراردادهای هوشمند، برنامه‌هایی هستند که روی بلاک چین ذخیره می‌‌شوند و در شرایط از پیش تعیین شده فعال می‌شوند. با استفاده از قراردادهای هوشمند، وجود و حضور واسطه و فرد سوم از بین می‌رود و کارها بدون مشکل اجرا می‌شوند. از طرفی میزان خطا برخلاف معاملات دستی کمتر می‌شود.

نظر شما در مورد قرارداد هوشمند چیست؟ آیا این فناوری می‌تواند کارها را راحت‌تر کند؟ انسان در آینده تا چه حد به آن متکی خواهد بود؟ ممنون که با همراه بودید. نظرات و سوالاتتان را با ما در میان بگذارید.

سوالات متداول!