راهنمای جامع درباره Seed Phrase (کلمات بازیابی کیف پول)

شما نیز نگران از دست دادن دارایی‌های دیجیتال خود هستید؟ کلمات بازیابی کیف پول (Seed Phrase)، کلید طلایی شما برای امنیت کیف پول و دسترسی مجدد به ارزهای دیجیتال‌تان است.

حفظ امنیت دارایی‌های دیجیتال در فضای جذاب اما پرخطر ارزهای دیجیتال، اهمیت بالایی دارد. به‌ویژه برای کاربرانی که با مفاهیم مهم و در عین‌ حال پیچیده‌ای مانند عبارت بازیابی یا Mnemonic Phrase آشنا نیستند. این عبارت ۱۲ تا ۲۴ کلمه‌ای، کلید اصلی کیف پول ارز دیجیتال شما است و نقش حیاتی در حفاظت و بازیابی سرمایه‌ شما ایفا می‌کند. بدون درک صحیح و محافظت درست از این کلمات، دارایی‌های دیجیتال شما در معرض خطر خواهند بود. در این مقاله، می‌گوییم که seed phrase چیست، و همچنین تمام ابعاد کلمات بازیابی و روش‌های محافظت از دارایی‌هایتان را بررسی می‌کنیم. همراه ما باشید.

Seed Phrase چیست و چه اهمیتی دارد؟

عبارت Seed Phrase که به آن «عبارت بازیابی» یا «کلمات بازیابی» نیز گفته می‌شود، یک رشته از کلمات تصادفی است که توسط کیف پول ارز دیجیتال شما تولید می‌شود. این عبارت که Mnemonic Phrase نیز شناخته می‌شود معمولاً شامل ۱۲ یا ۲۴ کلمه است که به ترتیب خاصی قرار گرفته‌اند. اگر بخواهید بدانید دقیقا Seed Phrase چیست، باید گفت که این عبارت مانند یک رمز عبور اصلی عمل می‌کند که به شما امکان دسترسی به تمام دارایی‌های دیجیتال ذخیره شده در آن کیف پول را می‌دهد.

اهمیت Seed Phrase در ماهیت غیرمتمرکز بلاک چین نهفته است. در سیستم‌های بانکی سنتی، اگر رمز عبور خود را فراموش کنید، می‌توانید با مراجعه به بانک و احراز هویت، مجددا به حساب خود دسترسی پیدا کنید. اما در دنیای ارزهای دیجیتال، هیچ نهاد مرکزی برای بازیابی حساب شما وجود ندارد. این کلمات وظیفه تولید تمام کلیدهای خصوصی (Private Keys) و آدرس‌های عمومی مربوط به کیف پول شما را بر عهده دارند.

بنابراین، اگر دسترسی به کیف پول سخت‌افزاری یا کیف پول نرم‌افزاری خود را از دست بدهید، تنها راه بازیابی دارایی‌ها، استفاده از Seed Phrase است. این کلمات به شما این امکان را می‌دهند که در یک کیف پول دیگر، تمامی کلیدهای خصوصی و در نتیجه دارایی‌های خود را بازیابی کنید. به همین دلیل، حفظ کلمات بازیابی کیف پول در یک مکان امن و دور از دسترس دیگران، اساسی‌ترین گام برای امنیت کیف پول شما است.

استانداردها و اصول فنی کلمات بازیابی کیف پول ارز دیجیتال

تولید و مدیریت کلمات بازیابی کیف پول بر اساس استانداردهای مشخصی صورت می‌گیرد تا از سازگاری و امنیت آن‌ها در پلتفرم‌های مختلف اطمینان حاصل شود. در ادامه به بررسی مهم‌ترین این استانداردها می‌پردازیم:

۱. استاندارد BIP39

استاندارد BIP39 که مخفف عبارت «Bitcoin Improvement Proposal 39» است، یک استاندارد پذیرفته‌شده در صنعت ارزهای دیجیتال است که نحوه ایجاد Seed Phrase را تعریف می‌کند. این استاندارد به کیف پول ارز دیجیتال اجازه می‌دهد تا یک عبارت قابل خواندن توسط انسان را از یک مقدار تصادفی (entropy) تولید کند. 

هدف اصلی BIP39 این است که فرآیند پشتیبان‌گیری و بازیابی کیف پول را برای کاربران ساده‌تر کند، در حالی که سطح بالایی از امنیت را حفظ می‌کند. این استاندارد لیستی از ۲۰۴۸ کلمه انگلیسی را ارائه می‌دهد که تمامی کلمات Mnemonic Phrase از بین آن‌ها انتخاب می‌شوند. این موضوع باعث می‌شود Seed Phrase قابل حفظ کردن و نگهداری آسان‌تر باشد.

۲. فرآیند تولید Seed Phrase بر اساس BIP39

فرآیند تولید کلمات بازیابی کیف پول ارز دیجیتال بر اساس استاندارد BIP39 شامل چندین مرحله است:

• Entropy (آنتروپی/تصادفی‌بودن): در ابتدا از یک منبع کاملاً تصادفی و باکیفیت بالا استفاده می‌شود؛ این منبع می‌تواند شامل حرکات ماوس شما، زمان‌بندی فشردن کلیدها، یا حتی منابع تصادفی سخت‌افزاری باشد. به این رشته تصادفی اولیه، آنتروپی (Entropy) گفته می‌شود و هرچه آنتروپی بیشتر باشد، امنیت Seed Phrase شما نیز بالاتر خواهد بود. طول این آنتروپی تعیین‌کننده تعداد کلمات Seed Phrase است. برای مثال، ۱۲۸ بیت آنتروپی منجر به تولید ۱۲ کلمه، و ۲۵۶ بیت آنتروپی منجر به تولید ۲۴ کلمه می‌شود.
• Checksum (چکسام/اعتبارسنجی): پس از تولید آنتروپی، یک مقدار اعتبارسنجی (Checksum) به انتهای آن اضافه می‌شود. این چکسام برای اطمینان از عدم وجود خطا در هنگام وارد کردن Seed Phrase در آینده استفاده می‌شود. اگر حتی یک کلمه اشتباه وارد شود، چکسام مطابقت نخواهد داشت و سیستم متوجه خطا می‌شود.
• Word List (فهرست کلمات): در نهایت، رشته بیت نهایی (شامل آنتروپی و چکسام) به گروه‌های ۱۱ بیتی تقسیم می‌شود. هر گروه ۱۱ بیتی معادل یک عدد بین ۰ تا ۲۰۴۷ است که این عدد به عنوان شاخصی برای انتخاب یک کلمه از فهرست ۲۰۴۸ کلمه‌ای BIP39 استفاده می‌شود. نتیجه نهایی، همان کلمات بازیابی کیف پول شامل ۱۲ یا ۲۴ کلمه است که به شما نمایش داده می‌شود.

کلمات بازیابی در کیف پول های HD ( BIP44)

استاندارد BIP44 که مخفف عبارت «Bitcoin Improvement Proposal 44» است، یکی دیگر از استانداردهای مهم در صنعت ارزهای دیجیتال محسوب می‌شود. این استاندارد با BIP39 همکاری می‌کند تا کیف پول‌های سلسله‌مراتبی قطعی (Hierarchical Deterministic – HD) را ایجاد کند. کیف پول‌های HD به این معنی هستند که شما با داشتن تنها یک Seed Phrase، می‌توانید بی‌نهایت کلید خصوصی و آدرس عمومی را تولید کنید. این ساختار درختی و سلسله‌مراتبی، مدیریت دارایی‌ها را بسیار ساده‌تر می‌کند.

کلید خصوصی و Seed Phrase چه تفاوتی با هم دیگر دارند؟

کاربران جدید اغلب کلید خصوصی (Private Key) و کلمات بازیابی (Seed Phrase) را با هم اشتباه می‌گیرند، اما درک تفاوت آنها برای امنیت دارایی‌های دیجیتال شما بسیار مهم است:

• کلید خصوصی: یک رشته طولانی و پیچیده از کاراکترهای الفبایی-عددی است که به شما اجازه می‌دهد تراکنش‌ها را امضا کرده و مالکیت دارایی‌های خود را اثبات کنید. هر آدرس کیف پول، یک کلید خصوصی مخصوص به خود دارد و اگر این کلید را گم کنید، دسترسی به دارایی‌های آن آدرس را برای همیشه از دست خواهید داد. به همین دلیل، کلید خصوصی شما باید کاملاً محرمانه بماند.
• عبارت بازیابی: یک عبارت ۱۲ یا ۲۴ کلمه‌ای که در واقع ریشه و تولیدکننده تمام کلیدهای خصوصی شما محسوب می‌شود. با داشتن این کلمات، می‌توانید هزاران کلید خصوصی برای ارزهای دیجیتال مختلف را بازسازی کنید و به تمام دارایی‌هایتان دسترسی پیدا کنید، حتی اگر کیف پول اصلی‌تان را از دست داده باشید.

چگونه امنیت کلمات بازیابی خود را افزایش دهیم؟

حفظ و بالا بردن امنیت کلمات بازیابی کیف پول مهم‌ترین گامی است که شما باید برای حفاظت از دارایی‌های دیجیتال خود انجام دهید. بی‌احتیاطی در این زمینه می‌تواند منجر به از دست رفتن دائمی سرمایه‌هایتان شود. در ادامه این بخش ریسک‌هایی که ممکن است عبارات بازیابی شما را تهدید کنند را معرفی می‌کنیم و سپس به بررسی راهکارهای کلیدی برای ذخیره‌سازی ایمن Seed Phrase می‌پردازیم:

ریسک های فیشینگ و مهندسی اجتماعی

آیا می‌دانید یکی از بزرگترین تهدیدها برای دستیابی به Seed Phrase چیست؟ حملات فیشینگ و مهندسی اجتماعی. هکرها یا افراد سودجو با فریب‌کاربران، سعی می‌کنند اطلاعات محرمانه‌ای مثل کلمات بازیابی را از آن‌ها به دست آورند. این حملات می‌توانند به اشکال مختلفی رخ دهند:

1. ایجاد وب‌سایت‌هایی که ظاهری مشابه بهترین کیف پول های ارز دیجیتال شناخته‌شده یا صرافی دارند و از شما می‌خواهند Seed Phrase خود را وارد کنید.
2. ارسال ایمیل‌ها یا پیامک‌های جعلی با وعده‌های دروغین مانند ایردراپ، به‌روزرسانی امنیتی یا بازگرداندن حساب که شما را به وارد کردن Mnemonic Phrase ترغیب می‌کنند.
3. تظاهر به پشتیبانی فنی کیف پول یا صرافی، که از شما بخواهند عبارت بازیابی خود را برای «رفع مشکل» به اشتراک بگذارید.

راهکار: هرگز Seed Phrase خود را در هیچ وب‌سایتی وارد نکنید، مگر اینکه مطمئن باشید آن وب‌سایت، کیف پول اصلی و معتبر شماست. هیچ نهاد، صرافی و سرویس پشتیبانی معتبری هرگز از شما درخواست کلمات بازیابی کیف پول ارز دیجیتال شما را نخواهد کرد. آن را مانند رمز بانکی خود بدانید که نباید به کسی بگویید.

پیش بینی خودکار کیبورد و راه حل

یکی از خطرات کمتر شناخته شده، قابلیت پیش‌بینی خودکار در کیبورد گوشی‌های هوشمند و کامپیوترها است. اگر Seed Phrase خود را روی دستگاهی که این قابلیت فعال است تایپ کنید، ممکن است کلمات شما در حافظه کیبورد ذخیره شوند یا حتی به اشتباه تغییر یابند. این موضوع می‌تواند به افشای عبارت بازیابی شما در آینده منجر شود.

راهکار: هرگز کلمات بازیابی خود را تایپ نکنید. اگر مجبور به تایپ هستید، حتماً قابلیت پیش‌بینی خودکار کیبورد را غیرفعال کنید. از کیبوردهای مجازی امن (Virtual Keyboards) که برخی کیف پول نرم افزاری ارائه می‌دهند، استفاده کنید.

استفاده از روش‌های نگهداری متفاوت

تنوع در روش‌های نگهداری Seed Phrase، امنیت کیف پول شما را به شدت افزایش می‌دهد. در جدول زیر چند روش نگهداری امن را با یکدیگر بررسی می‌کنیم:

آموزش مشاهده و بازیابی کلمات بازیابی در کیف پول های نرم افزاری

کیف پول نرم افزاری راهی رایج برای مدیریت ارزهای دیجیتال است، اما باید بدانید چگونه Seed Phrase خود را در آن‌ها مشاهده و در صورت نیاز بازیابی کنید. در اینجا، با استفاده از تراست والت (Trust Wallet) که یکی از محبوب‌ترین کیف پول‌های نرم‌افزاری است، انجام این مراحل را به شما آموزش می‌دهیم. البته توجه داشته باشید که مراحل ممکن است در سایر کیف پول‌های نرم‌افزاری کمی متفاوت باشد، اما اصول کلی یکسان است.

1. ورود به کیف پول: ابتدا وارد اپلیکیشن تراست والت خود شوید.
2. انتخاب کیف پول: در بالای صفحه خانه، گزینه «کیف پول‌» (Wallet) را لمس کنید. لیستی از کیف پول‌های شما نمایش داده می‌شود.
3. مشاهده کلمات بازیابی: کنار نام کیف پولی که می‌خواهید Seed Phrase آن را مشاهده کنید، روی سه‌نقطه ضربه بزنید.
4. تأیید امنیتی: تراست والت برای امنیت کیف پول شما، از شما می‌خواهد که رمز عبور یا پین کد خود را وارد کنید یا از احراز هویت بیومتریک (اثر انگشت/تشخیص چهره) استفاده کنید. 
5. یادداشت‌برداری: پس از تأیید امنیتی، Seed Phrase شما به نمایش درمی‌آید. بسیار مهم است که این کلمات را به ترتیب و با املای دقیق روی کاغذ یادداشت کنید. از اسکرین‌شات گرفتن یا ذخیره آن به صورت دیجیتالی خودداری کنید.

برای بازیابی کیف پول خود با استفاده از Seed Phrase در یک دستگاه جدید یا پس از نصب مجدد:

1. نصب برنامه: اپلیکیشن کیف پول نرم افزاری را در دستگاه جدید خود نصب کنید.
2. گزینه بازیابی: در صفحه شروع برنامه، به جای انتخاب «ایجاد کیف پول جدید» (Create a new wallet)، گزینه «من از قبل کیف پول دارم» (I already have a wallet) یا «اضافه کردن کیف پول قبلی» (Add existing wallet) را انتخاب کنید.
3. وارد کردن Seed Phrase: در صفحه بعدی، از شما خواسته می‌شود Seed Phrase خود را وارد کنید. کلمات را به همان ترتیبی که یادداشت کرده‌اید، با دقت وارد کنید.
4. ایجاد رمز عبور جدید: پس از وارد کردن صحیح Seed Phrase، باید یک رمز عبور جدید برای کیف پول خود تعیین کنید.
5. دسترسی به دارایی‌ها: پس از این مراحل، تمام دارایی‌های شما که به آن Seed Phrase مرتبط بودند، در کیف پول جدیدتان نمایش داده خواهند شد.

نکته مهم و قابل‌توجه: هرگز در یک محیط عمومی یا در حضور دیگران اقدام به مشاهده Seed Phrase خود نکنید!

راهکارهای افزایش لایه های امنیتی کلمات بازیابی کیف پول

علاوه بر نگهداری آفلاین و مطمئن Seed Phrase، راهکارهایی وجود دارد که می‌توانید لایه‌های امنیتی بیشتری را برای امنیت کلمات بازیابی کیف پول خود ایجاد کنید. در ادامه این راهکارها را بررسی می‌کنیم:

استفاده از passphrase اضافی

بسیاری کیف پول سخت افزاری و برخی کیف پول نرم افزاری، به شما امکان می‌دهند یک کلمه اضافی معروف به «عبارت عبور (Passphrase)» را به کلمات بازیابی خود اضافه کنید. این کلمه، که توسط کاربر تعیین می‌شود و بخشی از استاندارد BIP39 نیست، به عنوان یک لایه امنیتی مضاعف عمل می‌کند. 

عملکرد عبارت عبور به این شکل است که اگر کلمات بازیابی شما ۱۲ یا ۲۴ کلمه باشد، با اضافه کردن یک Passphrase، در واقع یک Seed Phrase جدید ۱۳ یا ۲۵ کلمه‌ای می‌سازید. بنابراین، حتی اگر کسی به Seed Phrase اصلی شما دست پیدا کند اما Passphrase را نداند، نمی‌تواند به دارایی‌های شما دسترسی پیدا کند؛ مگر اینکه Passphrase شما خیلی ساده و قابل حدس باشد. 

استفاده از سرویس هایی مانند Ledger Recover

سرویس‌هایی مانند Ledger Recover که توسط یکی از شرکت‌‌های سازنده بهترین کیف پول سخت افزاری ارائه می‌شوند، یک گزینه برای بازیابی Mnemonic Phrase شما در شرایط خاص هستند. این سرویس‌ها معمولاً با تقسیم عبارت بازیابی شما به چند بخش رمزنگاری شده و توزیع آن‌ها بین نهادهای معتمد مانند خود شرکت سازنده و ارائه‌دهندگان خدمات بازیابی، سعی در ارائه یک راه حل بازیابی اضطراری دارند.

این سرویس‌ها به این صورت عمل می‌کنند اگر شما کلمات بازیابی خود را گم کنید یا دسترسی به دستگاه‌ اصلی را از دست بدهید، با احراز هویت قوی که معمولاً شامل ارائه مدارک شناسایی و احراز هویت ویدیویی است، می‌توانید دو قسمت از سه قسمت را دریافت کرده و Seed Phrase خود را بازسازی کنید. این روش یک لایه امنیتی اضافی برای محافظت از دارایی‌های شما فراهم می‌کند.

گفتار پایانی

در این مقاله، به طور کامل بررسی کردیم که مفهوم کلمات بازیابی کیف پول ارز دیجیتال یا Seed Phrase چیست و متوجه شدیم که این عبارت ۱۲ یا ۲۴ کلمه‌ای، اصلی مهم در حفظ امنیت کیف پول شما در دنیای ارزهای دیجیتال است.

به یاد داشته باشید که مهم‌ترین وظیفه شما به عنوان کاربری هوشمند در دنیای ارزهای دیجیتال، حفاظت حداکثری از کلمات بازیابی کیف پول خود است. Mnemonic Phrase خود را هرگز در فضای آنلاین ذخیره نکنید، از تایپ کردن آن در دستگاه‌های متصل به اینترنت خودداری کنید و در برابر حملات فیشینگ و مهندسی اجتماعی هوشیار باشید. با رعایت این نکات و در نظر گرفتن راهکارهایی مانند استفاده از Passphrase اضافی، می‌توانید با خیالی آسوده‌تر در بازار ارزهای دیجیتال فعالیت کنید. امنیت دارایی‌های شما، در دستان خود شما است.

سوالات متداول

• کلمات بازیابی یا Seed Phrase چیست؟

کلمات بازیابی یا Seed Phrase رشته‌ای از ۱۲ یا ۲۴ کلمه تصادفی است که توسط کیف پول ارز دیجیتال شما تولید می‌شود و کلید اصلی دسترسی و بازیابی تمام دارایی‌های دیجیتال شماست.

• اگر کلمات بازیابی را فراموش یا گم کنم، چه کنم؟

اگر کلمات بازیابی یا Mnemonic Phrase خود را فراموش یا گم کنید و هیچ نسخه پشتیبان ایمنی نداشته باشید، دسترسی به دارایی‌های دیجیتال خود را برای همیشه از دست خواهید داد.

• آیا میتوانم Seed phrase را در گوشی ذخیره کنم؟

ذخیره Seed Phrase به صورت دیجیتالی، مانند یادداشت، عکس یا اسکرین‌شات در گوشی یا کامپیوتر به‌شدت ناامن است و هرگز توصیه نمی‌شود.

• چگونه Seed Phrase کیف پول خود را ببینم؟

برای مشاهده Seed Phrase خود، باید به بخش کیف پول رفته و سه نقطه کنار نام کیف پول خود را انتخاب کنید و سپس با تأییدیه‌های امنیتی، کلمات را مشاهده و یادداشت نمایید.

• چه روش هایی برای نگهداری کلمات بازیابی توصیه می شود؟

بهترین روش‌های نگهداری کلمات بازیابی کیف پول نوشتن روی کاغذ، حک کردن روی فلز، استفاده از ابزارهای Seed Storage و تقسیم کردن آن به چند بخش است. همگی این روش‌ها باید به صورت آفلاین انجام و در مکانی امن نگهداری شوند.