هر فناوری جدیدی دارای مزایا و معایبی است که مزایای آن سبب بهبود رفاه و زندگی ما و معایب آن میتواند سبب به وجود آمدن چالشهای فراوان شود. در طول 10 سال گذشته تا به حال، بحران آب و هوایی جهانی موضوع داغی برای بحث میان دولتها شده است؛ اما امروزه نوع گفتمان در این خصوص تغییر کرده و اجماعی حاصل شده است. این اجماع سبب شده بحث و گفتگو در خصوص تغییرات اقلیمی، به سوی چگونگی توقف آن یا کاهش آن سوق داده شود.
در رسیدن به این هدف دو لحظه مهم تاریخی وجود دارد: تصویب اهداف توسعه پایدار سازمان ملل متحد (SDGs) که مأموریت آن نقشهای برای دستیابی به آینده بهتر و پایدارتر برای همه است و توافقنامه مبارزه با تغییرات اقلیمی پاریس که توافقنامه بینالمللی در این زمینه است. تقریباً اکثر کشورهای جهان شش سال پیش در سال 2015 این توافقنامه بینالمللی را امضا کردند.
در این نوشتار به تقابل دو موضوع مهم فنّاوری و تغییرات اقلیمی میپردازیم. اینکه چگونه فنّاوری مانند بلاک چین (Blockchain) به مبارزه با تغییرات آب و هوایی کمک میکند؟
تغییرات اقلیمی و بلاک چین
بحث پیرامون چگونگی مبارزه با بحران جهانی آب و هوا و فناوریهای نوظهور و نقش آنها در این روند تبدیل شده است. در سال 2017، کنوانسیون چارچوب تغییرات آب و هوایی سازمان ملل متحد (UNFCCC) اهمیت فناوری بلاک چین و تغییر اقلیم را در کمک به مبارزه با تغییرات آب و هوایی در سطح جهان برجسته کرد. دبیرخانه UNFCCC بهصورت خاص به این عبارات اشاره کرده است:
به طور خاص، شفافیت، مقرون بهصرفه بودن و مزایای بهرهوری که به نوبه خود ممکن است منجر به ادغام بیشتر ذینفعان و افزایش تولید کالاهای عمومی جهانی شود، در حال حاضر بهعنوان اصلیترین مزایای بالقوه فنّاوری بلاکچین در نظر گرفته میشود.
بلاک چین ابزاری قدرتمند است که میتواند شفافیت، پاسخگویی و قابلیت ردیابی انتشار گازهای گلخانهای را به میزان قابلتوجهی بهبود بخشد. این فنّاوری به شرکتها کمک میکند تا اطلاعات دقیقتر، قابل اعتماد، استاندارد و در دسترس را در مورد انتشار کربن ارائه دهند.
قراردادهای هوشمند و شفافیت کامل
با شروع بهرهبرداری از دومین رمزارز در دنیا، یعنی اتریوم (Ethereum)، یک لایه قابل برنامهریزی به بلاک چین اضافه شد. این لایه را قراردادهای هوشمند نامیدند. به این معنی است که یک برنامه میتواند از بلاک چین راهاندازی شود و اتفاقی در دنیای فیزیکی رخ دهد.
بهعنوان مثال، تصور کنید که یک شرکت مدیریت فاضلاب دارای سنسورهایی است که به لولهها و تصفیهخانه فاضلاب متصل است. پیش از این افراد سنسورها را میخواندند و دادهها را در اکسل وارد میکردند و سپس به مدیر ارسال میشد.
بنابراین اگر پارامتر آلودگی از سطح قانونی فراتر میرفت، زنگ هشدار به صدا در میآمد. درحالی که ممکن بود چند روز یا چند هفته بعد، مدیر متوجه این موضوع شود و برای آن اقدامی انجام دهد. البته لازم به ذکر است که میتوان زنگ هشدار را خاموش کرد و اکسلی جعلی ساخت تا حادثه آلودگی را کسی متوجه نشود.
اما در یک سیستم مبتنی بر بلاک چین که به سنسورها متصل است، زنگ هشدار بهصورت خودکار به صدا در میآید و به شخص مربوطه هشدار میدهد و بلافاصله جریمهای برای شخص آلودهکننده صادر میکند. چنین فناوری سبب شده است تا دیگر کسی نتواند تقلبی در این زمینه انجام دهد. دلیل استفاده از فنّاوری بلاک چین در این سیستم مدیریت فاضلاب ارزان بودن و انعطافپذیر بودن آن نسبت به روش قدیمی است.
کارکرد بلاک چین و در تولید انرژی
تسهیل تجارت انرژی پاک
فناوری بلاک چین برای توسعه تجارت انرژیهای تجدید پذیر نیز استفاده میشود. مصرفکنندگان میتوانند با استفاده از توکنها یا داراییهای دیجیتالی که مقدار معینی از تولید انرژی را نشان میدهند، انرژی تجدید پذیر را با یکدیگر مبادله و خرید و فروش کنند.
اگر پنلهای خورشیدی روی سقف خانه خود دارید یا دارای یک وسیله نقلیه الکتریکی هستید که میتواند برق را از باتری خود به شبکه انتقال دهد، بلاک چین به کمک شما میآید. بلاک چین و تغییر اقلیم در این گزینه نیز بهخوبی ارتباط برقرار میکنند.
تأمین مالی پروژههای آب و هوایی
تأمین مالی پروژههای محیطزیستی توسط بانکها و وامها میتواند چالشهای بسیاری به همراه داشته باشد. سیستم جدید وامدهی به نام DeFi یا Decentralized Finance میتواند جهت ایجاد سرمایه برای پروژههای محیطزیستی استفاده شود. پروژههای DeFi چند سالی است که شروع به کار کردهاند، اما در سال 2020 با محبوبیت بسیار زیادی مواجه شدند.
پیگیری بهتر و گزارش کاهش انتشارات گازهای گلخانهای
همانطور که در بخشهای قبلی گفته شد، فناوری بلاک چین میتواند شفافیت بیشتری را در مورد آلودگی و انتشار گازهای گلخانهای تضمین کند و ردیابی و گزارش کاهش انتشارات، از جمله پرداختن به مسائل مربوط به کیفیت دادهها را آسانتر سازد.
نحوه کارکرد سیستم بلاک چین
حلال مشکلات؟!
تا همین اواخر، توسعه قراردادهای هوشمند به دلیل ناتوانی بلاک چینها در تعامل معنادار با دادههای مربوط به وضعیت دنیای واقعی، از جمله محیطزیست، یک مانع محسوب میشد؛ اما در سالهای اخیر، اوراکل (نهادهایی که میتوانند اطلاعات مربوط به جهان ما را در بلاک چین ذخیره کنند) سرانجام در حال آمادهسازی کامل بلاک چین برای مبارزه با تغییرات اقلیمی هستند.
به عنوان مثال، امروزه این اوراکلها مجموعه دادههای کشاورزی را مستقیماً روی بلاک چینها ارسال میکنند، به این معنی که توسعهدهندگان قرارداد هوشمند میتوانند دادههای عملکرد محصول، کیفیت خاک، گزارش وضعیت آب و هوا، میزان انتشار کربن و موارد دیگر را توسط بلاک چین در دست داشته باشند.
امروزه همانطور که مجموعه دادههای محیطزیستی مانند الگوهای آب و هوا بر روی بلاک چین ذخیره میشوند، توسعهدهندگان شروع به تولید طیف گستردهای از برنامههای کاربردی قرارداد هوشمند کردهاند که مهمترین گزینههای بلاک چین و تغییر اقلیم عبارت است از:
احیا کشاورزی
یکی از مهمترین راههایی که بلاکچین میتواند افراد را در مبارزه با تغییرات آب و هوایی با انگیزه سازد، فعال کردن برنامههای کشاورزی تجدید پذیر است. این برنامهها شامل تلاش برای تشویق جوامع در سراسر جهان برای کاهش ردپای کربن است که از طریق شیوههای پایدار کشاورزی و استفاده از زمین صورت میگیرد. بخشی از این برنامهها کاشت درختان و حفاظت از اراضی منابع طبیعی است.
بلاکچین نقش ویژهای در توسعه کشاورزی خواهد داشت.
مصرف آگاهانه
همچنین بلاک چین میتوانند افراد و سازمانهای آگاه به مسائل محیطزیستی را توانمند سازند. بهعنوان مثال، اگر فردی با موفقیت یک قرارداد هوشمند احیای جنگل را آغاز کند، میتواند هزینهها را در قالب اعتبار کربنی پرداخت دریافت کنید.
این اعتبار در قالب تخفیفهای مالیاتی و مواردی از این قبیل میباشد. بلاک چین میتوانند به مصرفکنندگان هوشیار از نظر مصرف انرژی گزینهها و تخفیفات بیشتری ارائه بدهند.
پوشش ریسک با بیمه محصولات
تغییرات اقلیمی در حال حاضر الگوهای آب و هوایی در سراسر جهان را تغییر داده است. کشاورزان در سراسر جهان که اکثریت فاقد بیمه هستند، به طور خاص در برابر این تغییرات اقلیمی آسیبپذیر هستند. برخی از مهمترین این تغییرات اقلیمی بارندگیهای شدید، خشکسالی و سیل است.
علیرغم این واقعیت که 75 درصد از مزارع کشاورزی در جهان فاقد بیمه هستند، شرکتهای بیمه به روش سنتی تا به امروز نتوانستهاند پوشش بیمه مناسبی برای کشاورزان در کشورهای در حال توسعه ارائه دهند. درنتیجه اکثر آنها زندگی بسیار ناپایداری دارند.
شرایط بد آب و هوایی میتواند رفاه مالی کشاورزان را از بین ببرد و منجر به ریشهکن شدن خانوادهها و رها شدن زمینهای کشاورزی شود. اگر سرعت تغییرات آب و هوا همچنان افزایش یابد، شکی نیست که بی ثباتی ناشی از آن، تمامی کشاورزان را در سراسر جهان تحت تأثیر قرار خواهد داد.
امروزه با توسعه فناوری بلاک چین که میتواند شرایط متغیر آب و هوایی را از طریق اوراکل تحت نظر بگیرد، راه حلی برای افرادی است که در مناطق روستایی با تغییرات اقلیمی و حوادث طبیعی سر و کار دارند. پروژههای بیمهای مانند Arbol و Etherisc از جمله نمونههای بیمه هوشمند محصولات کشاورزی هستند که به کشاورزان در سراسر جهان ارائه میشود.
با استفاده از فناوری بلاک چین، کشاورزان میتوانند زمینهای کوچک خود را نیز تحت پوشش بیمه قرار دهند. همچنین از طریق این فنّاوری میتوان بهصورت لحظهای از وضعیت آب و هوا با خبر شد و میزان خسارتی که به مزارع کشاورزی زده میشود را با اطلاع بهموقع از حادثه، کاهش داد.
اتحادیه اروپا، بلاک چین، تغییر اقلیم و تغییرات آب و هوایی
اتحادیه اروپا، بلاک چین و تغییر اقلیم
برخی از اقدامات اتحادیه اروپا در راستای توسعه فناوری بلاک چین برای مقابله تغییرات آب و هوایی عبارت است از:
- ترویج توسعه و اتخاذ فناوریهای بلاک چین برای غلبه بر تغییرات آب و هوایی و ایجاد انگیزه در جامعه جهت کاهش ردپای کربن و در نظر گرفتن تأثیرات اجتماعی و اقدامات مناسب.
- توسعه کمکهای فنی و برنامههای سرمایهگذاری که از نوآوریهای دیجیتالی مبتنی بر بلاک چین پشتیبانی میکنند و به کاهش تغییرات آب و هوا کمک میکنند.
- تسریع راهحلهای مبتنی بر بلاک چین که شبکهای بین تأمینکنندگان و مصرفکنندگان ایجاد میکنند و از فرد فراتر رفته و شامل تمامی افراد جامعه میشود.
- حمایتهای مالی پایدار و ترویج استفاده از فناوریهای مجهز به بلاک چین برای تأمین مالی اقدامات اقلیمی از طریق وامهای محیطزیستی و سایر مکانیسمهای مالی جایگزین.
- حمایت از کشورهای اتحادیه اروپا و سازمانهای دولتی ملی برای همکاری و توسعه راه حلهای مبتنی بر بلاک چین که از مبارزه با تغییرات اقلیمی و کاهش انتشار گازهای گلخانهای پشتیبانی میکنند.
- توسعه مشارکت با سایر شرکا از جمله سازمان ملل متحد و مؤسسات مالی بینالمللی، مانند بانک جهانی، بانک سرمایهگذاری اروپایی و بانک بازسازی و توسعه اروپا.
- حمایت از شرکتهای جدید نوآوری و فناوری پاک در اروپا و بهبود دسترسی به منابع مالی برای استارتاپهای فناوریهای پاک و شرکتهای مشابه.
گفتار نهایی
در خصوص ارتباط فنّاوری بلاک چین و تغییرات آب و هوایی، مهمترین سؤالی که باید بپرسیم این است که آیا استفاده از بلاک چین مزایای خاصی برای کاهش تغییرات اقلیمی دارد یا خیر؟ پاسخ این سؤال بر اساس این مقاله بله است. روشهای متعددی وجود دارد که بلاک چین میتواند به اقدامات کاهش تغییرات آب و هوایی کمک کند.
عمده این روشها امروزه در بسیاری از کشورها مورد استفاده قرار گرفته است. همانطور که الکساندر گلرت، مسئول برنامه کاهش تغییرات آب و هوایی سازمان ملل میگوید: “از آنجا که کشورها، مناطق، شهرها و مشاغل برای اجرای سریع توافقنامه تغییرات آب و هوایی پاریس تلاش میکنند، آنها باید از تمام فناوریهای نوآورانه و پیشرفته موجود استفاده کنند. بلاک چین میتواند به مشارکت بیشتر ذینفعان کمک کند و اعتماد و راهحلهای جدیدی برای مبارزه با تغییرات آب و هوایی به وجود آورد.
مهمترین کاربرد فناوری بلاک چین و تغییر اقلیم عبارت است از:
- بهبود انتشار کربن
- تسهیل تجارت انرژی پاک
- افزایش کمکهای مالی برای پروژههای محیطزیستی
- پیگیری و گزارش بهتر کاهش انتشارات گازهای گلخانهای
سوالات متداول
- فناوری بلاک چین چه ارتباطی با تغییرات آب و هوایی دارد؟
بلاک چین ابزاری قدرتمند است که میتواند شفافیت، پاسخگویی و قابلیت ردیابی انتشار گازهای گلخانهای را به میزان قابلتوجهی بهبود بخشد. این فنّاوری به شرکتها کمک میکند تا اطلاعات دقیقتر، قابل اعتماد، استاندارد و در دسترس را در مورد انتشار کربن ارائه دهند.
- آیا سازمانهای بینالمللی در خصوص بلاک چین عملکرد مثبتی داشتهاند؟
بله، اتحادیه اروپا در این زمینه نکاتی را به صورت مدون منتشر کرده است.
- مهمترین گزینههای بلاک چین و تغییرات آب و هوایی چیست؟
احیا کشاورزی، مصرف آگاهانه، پوشش ریسک و بیمه محصولات کشاورزی.