در روزهایی که صدای بلند انفجار و تیترهای قرمز خبرگزاری‌ها فضای روانی جامعه را ملتهب کرده‌اند، تصمیم‌گیری مالی تبدیل به یکی از سخت‌ترین کارهای ممکن میشود. وقتی تنش‌ها میان کشورها بالا می‌گیرد و آینده مبهم میشود، بیشتر افراد به‌طور طبیعی دچار اضطراب، بی‌اعتمادی و سردرگمی نسبت به بازارهای مالی می‌شوند. در چنین روزهایی، انتخاب‌های مالی ما فقط عدد و رقم نیستند؛ تصمیم‌ها به‌راحتی می‌توانند امن به‌نظر برسند، اما در واقع برای سرمایه‌مان ویرانگر باشند. پس در واقع یک سری اشتباهات رایج در میان مردم وجود دارد که در صورت انجام آنها ممکن است به ضرر آنها تمام شود.
اشتباهات رایج سرمایهگذاری در شرایط بحرانی
تصمیم‌گیری مالی در شرایط بحرانی بیشتر از اینکه بر پایه منطق باشد، اغلب واکنشی است به ترس. اطلاعاتی که در این زمان‌ها به دست‌مان می‌رسد، معمولاً هیجانی، کوتاهمدت و ناقص است. خبرها مدام عوض می‌شوند، فضای شبکه‌های اجتماعی پر از شایعه و پیش‌بینی است و همین موضوع باعث میشود برخی خیلی زود دست به اقدام بزنند. یکی می‌فروشد چون فکر می‌کند بازار سقوط می‌کند، یکی دیگر می‌خرد چون فکر می‌کند الان بهترین فرصت است؛ اما واقعیت این است که بحران‌ها از آنچه به‌نظر می‌رسد، پیچیده‌ترند و بدون درک درست از فضای کلی، تصمیم گرفتن میتواند بسیار پرهزینه باشد.
فروش هیجانی؛ اشتباهی که خیلی‌ها مرتکب می‌شوند
شاید رایج‌ترین واکنش در روزهای بحرانی، فروش سریع و بی‌برنامه‌ی داراییها باشد. کسی که مثلاً در بحران کرونا یا جنگ اوکراین دارایی‌هایش را در پایین‌ترین قیمت‌ها فروخت، به این امید که ضرر نکند، در عمل سود بازیابی بازار را هم از دست داد. بازارها همیشه نوسان دارند، اما تاریخ نشان داده که بعد از هر سقوط، بازگشت هم وجود دارد؛ گاهی حتی با شیب تند. آن‌هایی که در زمان ترس، با بازار قطع رابطه می‌کنند، معمولاً فرصتهای رشد بعدی را از دست می‌دهند.
خرید داراییها در اوج قیمت
در مقابل گروهی هستند که درست وسط بحران، وقتی همه از یک دارایی حرف می‌زنند، وارد می‌شوند. قیمت نفت بالا رفته؟ وقت خرید است. قیمت بیت کوین پرواز کرده؟ نباید عقب ماند. طلا رشد کرده؟ زود بخریم. این نوع ورودهای هیجانی اغلب بر پایه تحلیل نیست؛ بیشتر شبیه موج‌سواری است روی احساسات جمعی؛ اما نکته اینجاست که معمولاً وقتی خبر رشد یک دارایی به گوش همه می‌رسد، آن رشد تمام شده است. خریدن در اوج، بدون بررسی فاندامنتال یا تکنیکال، احتمالاً منجر به خرید در بالاترین قیمت و فروش در اولین افت خواهد شد.
انجام معاملات اهرمی پرریسک
زمانی که بازار بی‌ثبات است، استفاده از ابزارهای پرریسک مثل معاملات مارجین یا اهرمی چیزی شبیه قمار میشود. با چند برابر کردن حجم معامله، ریسک را هم چند برابر می‌کنید. در بازاری مثل رمزارز یا فارکس که قیمت‌ها در عرض چند دقیقه تغییر جهت می‌دهند، حرکتی کوچک بر خلاف پیش‌بینی شما میتواند تمام دارایی‌تان را لیکویید کند. حتی صندوق‌های بزرگ بین‌المللی هم در گذشته به‌خاطر استفاده بیش‌ازحد از لوریج و تحلیل اشتباه از شرایط بازار، زمین خورده‌اند. در روزهایی که هیچ‌چیز قطعی نیست، احتیاط مهم‌تر از سود چندبرابری‌ست.
نداشتن تنوع در سبد سرمایهگذاری
در شرایط عادی، داشتن یک پرتفوی متنوع توصیه‌ای حرفه‌ای است؛ اما در بحران، این توصیه به ضرورت تبدیل میشود. خیلی از افراد تمام دارایی خود را به یک بازار یا نوعی دارایی خاص اختصاص می‌دهند؛ مثلاً فقط طلا یا فقط دلار؛ اما بحران، ذاتش غیرقابل پیش‌بینی است. ممکن است در لحظه‌ای خاص، رمزارز رشد کند و در لحظه‌ای دیگر سقوط شدیدی داشته باشد. در واقع اگر تنوع سبد سرمایهگذاری نداشته باشید، یک اتفاق میتواند تمام سبدتان را تحت تأثیر قرار دهد.
نگهداری دارایی‌هایی که سخت نقد می‌شوند
در بحران، حفظ ارزش پول تبدیل به دغدغه‌ای جدی میشود. بسیاری از افراد سراغ خرید ملک، خودرو یا طلاهای سنگین می‌روند؛ اما این داراییها مشکل بزرگی دارند: نقدشوندگی پایین. شاید در روزهای عادی هم فروش یک ملک ماه‌ها زمان ببرد، پس احتمالا در روزهای مبهم و پرریسک، این زمان دو برابر میشود. اگر قرار است سرمایه‌تان همیشه در دسترس باشد، بهتر است بخشی از آن دارایی‌هایی باشد که سریع و راحت قابل تبدیل به پول نقد هستند.
اعتماد بیش‌ازحد به مدل‌های مالی
تکنولوژی و الگوریتم‌ها ابزارهای فوق‌العاده‌ای هستند ولی نمی‌توانند همه چیز را پیش‌بینی کنند. بحران‌ها معمولاً از الگوریتم‌ها و مدل‌های تحلیلی پیروی نمی‌کنند. واقعیت‌های سیاسی، روانی یا اجتماعی، در بسیاری از مدل‌ها گنجانده نمی‌شوند. مثال‌های بزرگی مثل شکست برخی از صندوق‌های معروف سرمایهگذاری به‌خاطر اعتماد کورکورانه به مدل‌های عددی، نشان می‌دهند که همیشه باید برای اتفاقات غیرمنتظره هم آماده بود. تحلیل انسانی، تجربه و شهود در مواقع بحران نقش مهمی دارند.
هزینه‌های پنهان سرمایهگذاری
در ظاهر، تصمیم خرید یا فروش ممکن است به‌نظر سودآور بیاید؛ اما در عمل، کارمزدها، مالیات، نرخ تبدیل ارز و حتی هزینه نگهداری داراییها، گاهی آن‌قدر سنگین می‌شوند که سود مورد انتظار را از بین می‌برند. بسیاری از افراد بدون محاسبه دقیق این موارد وارد معامله شده و در نهایت متوجه می‌شوند سودشان تنها روی کاغذ بوده است. در شرایطی که هر ریال اهمیت دارد، محاسبه دقیق این هزینه‌ها ضروری است.
جمع‌بندی
حقیقت این است که هیچ راه‌حل ساده‌ای وجود ندارد. اما چند اصل همیشه جواب می‌دهند؛ عجله نکنید و تحلیل کنید. سبد سرمایه‌تان را متنوع نگه دارید. به احساسات جمعی واکنش نشان ندهید. اگر نیاز به راهنمایی دارید، با افراد متخصص مشورت کنید. بازارها همیشه بعد از بحران احیا می‌شوند، اما اینکه شما کجا ایستاده‌اید، تعیین می‌کند که برنده‌اید یا بازنده.
امیدواریم در این روزها سرتان سلامت، دارایی‌هایتان امن و دل‌تان آرام باشد. لازم به ذکر است که در صورت هرگونه کمک و راهنمایی می‌توانید با پشتیبانی بیت‌پین در ارتباط باشید.
سوالات متداول
- آیا در شرایط بحرانی باید از بازار سرمایه خارج شویم؟
خیر. خروج کامل از بازار در زمان بحران، معمولاً باعث تثبیت ضرر و از دست رفتن فرصتهای رشد احتمالی آینده میشود. در چنین شرایطی، بازبینی پرتفوی، مدیریت ریسک و حفظ بخشی از داراییها در دارایی‌های امن‌تر توصیه میشود، نه تصمیم‌های هیجانی. - بهترین نوع سرمایهگذاری در بحران چیست؟
پاسخ قطعی وجود ندارد، اما تنوعبخشی در سبد داراییها (سهام، طلا، ارز، رمزارز و حتی نقدینگی) بهترین استراتژی برای مدیریت ریسک است. انتخاب دارایی‌هایی با نقدشوندگی بالا نیز اهمیت زیادی دارد. - آیا خرید طلا و دلار در بحران تصمیم درستی است؟
طلا و دلار ممکن است در کوتاهمدت رشد کنند، اما خرید آنها بدون تحلیل و صرفاً بر اساس جو روانی جامعه میتواند منجر به خرید در سقف قیمت و ضرر در اصلاح بازار شود. بهتر است پیش از خرید، شرایط بازار، چشم‌انداز میان‌مدت و سابقه رفتار قیمتی را بررسی کنید.
