پس از آپگرید تپ روت در بلاک چین بیت کوین، این شبکه بلاک چینی بسیار پرطرفدار و ایمن، میزبان ایدههای متنوعی بوده است که از مهمترین آنها میتوان به اردینالز، استاندارد BRC-20 و پروتکل استمپ با استاندارد SRC-20 اشاره داشت. پروتکل استمپ، از جدیدترینNFTهای شبکه بلاک چینی بیت کوین به شمار میرود و در این مقاله از بیت پین، قصد داریم در جهت آشنایی بیشتر با این پروتکل، نگاهی به نحوه پیادهسازی این شبکه و توکنهای مبتنی بر آن داشته باشیم.
اگر تا به امروز در مورد NFTهای مبتنی بر بیت کوین کنجکاو هستید و سؤال شما این است که این پروتکلها و استانداردهایی مانند SRC-20 چه جایگاهی در آینده خواهند داشت، این مقاله برای شما مناسب است. توصیه میکنیم برای هر گونه تصمیمگیری بر خریدوفروش این توکنها، ابتدا این مقاله را به طور کامل مطالعه و سپس اقدام کنید.
آشنایی با تعریف پروتکل استمپ بیت کوین
برای آشنایی با مفهوم یا تعریف پروتکل استمپ بیت کوین (Stamp Protocol)، ابتدا باید اشاره کرد که این پروتکل نیز نوعی هنرهای دیجیتالی را در شبکه بیت کوین بهصورت تصویر ارائه میکند که کمی با پروتکل بیت کوین اوردینالز متفاوت است. پروتکل استمپ، توسط مهندس نرمافزار و علوم رایانهای، به نام مایک، در سال ۲۰۲۳ راهاندازی شده و نحوه پیادهسازی آن رابطهٔ مستقیمی با پروتکل Counterparty (XCP) دارد. پروتکل Counterparty با راهاندازی در سال ۲۰۱۴ بهعنوان اولین NFT مبتنی بر بلاک چین بیت کوین شناخته میشود.
پروتکل استمپ، راهحل متفاوتی نسبت به اردینالز داشته و در ازای ایجاد NFTها در پروتکلی مجزا از شبکه اصلی، این هنرهای دیجیتالی را مستقیم در UTXOها در بلاک چین بیت کوین ذخیره میکند. این پروتکل با الهام از اردینالز بیت کوین، استاندارد توکنهای خود را به نام SRC-20 معرفی کرده و در بسیاری از پلتفرمهای خریدوفروش NFT در دسترس است.
نحوه عملکرد پروتکل استمپ بیت کوین چگونه است؟
نحوه عملکرد پروتکل استمپ بیت کوین، به اینگونه است که هر فردی قادر خواهد بود با پیوست نوعی از دیتا، اعم از تصویر، گیف یا فایلهای SVG به دستهای از UTXOها، رشتهٔ Base64 را ایجاد و رمزنگاری کند که آن را میتوان؛ مانند مهر یا STAMP در توضیحات تراکنش به ترتیب قرارداد.
این دادهها رمزنگاری شده که در خروجیهای خرج نشده بیت کوین یا UTXO ذخیره میشوند، با رشتههای Base64 در زنجیره استمپ و سایت stampchain.io قفلگشایی شده و قابلمشاهده خواهند بود. در بیانی ساده این توکنها، کاملاً روی بلاک چین بیت کوین و اطلاعات مربوط به تراکنشها ثبت میشوند و قابل رویت هستند.
اگر بخواهیم این فرایند را بهسادگی تمام برای شما توضیح دهیم، در ایجاد یا مینت استمپها، شما در پروسه پروتکل استمپ، تصاویر را به فایلهایی با فرمت Base64 تبدیل میکنید که قالب متنی است. پس از تبدیل، این قالب رمزنگاری شده و در اطلاعات تراکنش ثبت میشود و NFT شما به وجود میآید.
چگونگی کارکرد پروتکل استمپ بیت کوین
از نظر ساختار داده و چگونگی کارکرد پروتکل، طراحی پروتکل Stamps به لایه زیرین بلاک چین بیت کوین نزدیکتر است، اما درعینحال، مشمول محدودیتهای بیشتری از سوی خود شبکه خواهد بود. این محدودیت به دلیل ذخیرهسازی این دیتاها در خروجیهای تراکنش بیت کوین به وجود آمده و نسبت به اردینالز دارای کارمزدهای مینت بیشتری است.
پروتکل استمپ به دلیل پیادهسازی در شبکه اصلی بیت کوین، تنها امکان اضافهکردن تصاویر، گیف یا متادیتاهایی بسیار کوچکی را تا حداکثر ۸ کیلوبایت فراهم میکند و به دلیل ثبت این دادهها در جزئیات تراکنشها، هزینه مینت بسیار بالاتری نسبت به اردینالز پیش روی شماست. پروتکل استمپ با ایجاد روشی نوین برای تبدیل فرمتهای تصویر به متن و الحاق در تراکنشها، تنها راه ثبت NFTهای بیت کوینی، مستقیماً در بلاک چین بیت کوین به شمار میرود و این پروتکل برای انجام این پروسه، نیاز به زنجیره جانبی، قرارداد هوشمند و… ندارد.
کاربردهای عملی پروتکل استمپ
کاربردهای عملی پروتکل استمپ، در فراهمکردن فضایی برای ایجاد توکنهای غیرقابلتعویض در بلاک چین بیت کوین خلاصه میشود که هر فردی میتواند با ساخت NFT خود در شبکه بلاک چینی بیت کوین، دیتای خود را بهصورت مادامالعمر در بیت کوین ثبت و یا آن را در پلتفرمهای خریدوفروش NFT به فروش برساند.
پروتکلهایی مانند استمپ و اردینالز، از جنبه ایجاد فضایی برای شناخت بیت کوین بهعنوان شبکه بلاک چینی جدای از سیستم پرداخت یا حفظ ارزش، طرفداران خود را دارند و به عقیده بسیاری از محققان، این امکانات به پذیرش دوچندان بیت کوین برای هر فرد علاقهمند به بیت کوین، جنبهای استثنایی است.
تفاوت استاندارد SRC-20 با BRC-20
تا به امروز استانداردهای متفاوتی مانند BRC-20، SRC-20 و DRC-20 روی بلاک چین بیت کوین پیادهسازی شدهاند و پرتکرارترین سؤال هر مخاطب یا فعال حوزه بیت کوین، تفاوت بین این استانداردهای جنجالی است. برای آن که بهتر با تفاوت این دو استاندارد آشنا شوید، بهتر است نگاهی به زیرساخت و نحوه پیادهسازی هر کدام در بلاک چین بیت کوین داشته باشیم.
استاندارد BRC20 که توسط پروتکل اردینالز، پس از گذشت چند ماه از راهاندازی آن معرفی شد، قوانینی یا چارچوبی را برای ضرب توکن در بلاک چین بیت کوین ایجاد کرد و به دلیل آنکه نزدیکی زیادی به استاندارد ERC-20 داشت، نام او نیز از آن الهام گرفته شده است. پس از گذشت ظهور ایده جذاب اردینالهای بیت کوین و استاندارد BRC-20، نوبت به معرفی پروتکل استمپ به جامعه بیت کوین بود که دلیل اصلی ایجاد آن، فراهمکردن فضایی ایمن و غیرمتمرکزتر برای ایجاد NFTها در شبکه بیت کوین بوده است.
امروزه بسیاری از فعالین، عقیده دارند که جنگ بزرگی بهواسطه تحولات بیت کوین در کمین است و این استانداردها میتوانند به آینده بیت کوین ضربه بزنند. بااینحال، اگر این نکته را لحاظ کنیم که هیچکدام یک از این استانداردها منجر به تغییری در روند فنی بلاک چین بیت کوین نبودهاند، گمانهزنیهای مبتنی بر مشکلساز بودن آنها کمی سختگیرانه است.
ویژگیهای استاندارد SRC-20
استاندارد SRC-20 که چندی پس از راهاندازی پروتکل استمپ و اردینالز به عموم مردم معرفی شد، دستخوش ویژگیها و فناوری جدیدی نیز با خود بوده است. شاید جالب باشد که استاندارد SRC-20، بدون نیاز به قراردادهای هوشمند، از طریق اسکریپت برای نسبتدادن توکنها به ساتوشیهای فردی، NFTهای جدید بلاک چین بیت کوین را خلق میکند.
با این روش، تمامی فایلهایی که در هر دو استاندارد (BRC-20 و SRC-20) برای ایجاد اسکریپت و تخصیص بخشی از ساتوشیها به توکنی نمایندگی میکنند، با فرمت JSON هستند که تا به امروز بازار بسیار داغ و پرطرفداری را برای فعالان بازار ارز دیجیتال فراهم کردهاند. حال که کمی با ساختار این دو استاندارد و نحوه ایجاد آنها آشنا شدید، بهتر است کمی وارد موارد فنی بلاک چین بیت کوین شویم و اصلیترین تفاوتهای دو استاندارد BRC-20 و SRC-20 را از دل ساختار آنها بیرون بکشیم.
تفاوتهای SRC-20 با BRC-20
تفاوتهای اصلی میان دو استاندارد SRC-20 و BRC-20 در موارد زیر برای شما اشاره شده و نکتهای که باید همیشه به آن توجه داشته باشید، متغیر بودن شیوهها یا رویکردهای پروتکلهای غیرمتمرکز نسبت به گذر زمان است.
- در توکنهایی با استاندارد SRC-20 به دلیل ذخیرهشدن اطلاعات در جزئیات تراکنش و شبکه اصلی بیت کوین، امکان بازگشتی وجود ندارد و این اطلاعات تا همیشه در لیست UTXOها باقی میماند. در حالی در استاندارد BRC-20، با پاککردن قسمت witness data توسط فول نود این امکان فراهم میشود.
- در استاندارد SRC-20 تمامی توکنها با کیف پولهای چند امضایی ایجاد و در BRC-20 غالباً تک امضایی هستند.
- در استاندارد SRC-20 هزینه ایجاد توکن بسیار بالاتر از BRC-20 است.
- در استاندارد SRC-20، امکان ازبینرفتن توکن شما، در صورت خرجکردن UTXOهای متصل به دیتا وجود دارد.
مقایسه استمپهای (STAMP) بیت کوین با اوردینالها (Ordinals) و اینسکریپشنها (Inscriptions)
در این بخش با وجود آشنایی تقریبی با پروتکل استمپ (STAMP)، به سراغ مقایسه آن با اوردینالهای بیت کوین (Ordinals) و اینسکریپشنها (Inscriptions) خواهیم رفت و با مطالعه کامل این بخش، بهخوبی با کاربرد و نوع ساختار هر پروتکل آشنا خواهید شد.
اولین نکتهای که باید در مقایسه این دو پروتکل به آن دقت کنید، نحوه پیادهسازی آنها در شبکه بیت کوین است. اینسکریپشنهای اردینالز در بالای بلاک چین بیت کوین و پروتکلی مجزا پیادهسازی میشوند، اما استمپهای بیت کوین، در واقع دادههای اضافه شده به لیست خروجیهای تراکنش بیت کوین اند و در شبکه اصلی بیت کوین بناگذاری میشوند.
نکته بسیار مهم بالا، در نگاهی فنی میتواند دارای مزایا و معایب بسیاری باشد. استمپها، به دلیل این روش پیادهسازی، محدودیتهایی از قبیل نوع فایل (تنها فرمتهای تصویری و SVG)، محدودیت سایز بسیار کم (۸ کیلوبایت) و کارمزد بسیار سنگینی نسبت به اوردینالز دارند.
مشکل محدودیت سایز تصویر در پروتکل استمپ، مبحثی فنی است که غالباً به دلیل فرایند تبدیل تصویر به فایل متنی، رمزنگاری و رمزگشایی، حداکثر اندازه مجاز تعیین شده را ۸ کیلوبایت خواهد کرد. دلیل دیگر این اتفاق به محدودیت سایز دیتا اضافی در تراکنشهای خروجی بیت کوین باز میگردد. در کنار معایب بالا، پیادهسازی استمپ در بلاک چین بیت کوین، استمپها را به توکنهایی غیرقابلتغییر و امن نسبت به اوردینالز تبدیل میکند و به گفته بسیاری از طرفداران، نزدیکی بیشتری با بلاک چین بیت کوین و هدف آن دارند.
با تمام این تفاسیر، فرایند ایجاد اینسکریپشنهای اوردینالز و استمپهای بیت کوین، به دلیل نوپا بودن این پروتکلها، در مسیری با تغییرات زیاد در حال حرکت است و بایستی بپذیریم که برای بهبود لایه اجتماعی بیت کوین و تفهیم مخاطبان به کاربردهای دیگر این ارز دیجیتال، توسعه این دو پروتکل نقش مهمی خواهد داشت. حال که این دو پروتکل را بهصورت نمایی با یکدیگر مقایسه کردیم، بهتر است برای درک بیشتر از کارکرد و جایگاه هر کدام، نگاهی به تعاریف و اصطلاحات اصلی این شبکهها نیز داشته باشیم.
استمپهای بیتکوین (Bitcoin Stamps)
استمپهای بیت کوین (Bitcoin Stamps)، همانطور که در این مقاله به ساختار آنها اشاره کردیم، نوعی توکن غیرقابلتعویض یا NFT در شبکه بیت کوین اند که با اضافهشدن تصاویری با فرمتهای مختلف به جزئیات تراکنش طی فرایند تبدیل به فایلهای متنی، در لیستی از UTXOها ذخیره میشوند. این توکنها با استاندارد SRC-20 و تخصیص بخشی از ساتوشیها به دادههای ذکر شده در فوق به وجود میآیند و امکان تغییر آنها بههیچوجه وجود نداشته و مادامالعمر در بلاک چین بیت کوین ثبت خواهند شد.
از معروفترین استمپهای بیت کوین تا به اکنون، میتوان به STAMP، KEVIN، PEPE و…. اشاره داشت. این توکنها نیز مانند استاندارد BRC-20 با فرایند تخصیص جمعی از ساتوشیهای فردی برای ایجاد مقداری توکن طبق استاندارد پروتکل تعریف میشوند.
اوردینالها (Ordinals)
اوردینالهای بیت کوین (Ordinals)، برخلاف استمپ، در پروتکلی مجزا در بالای بلاک چین بیت کوین (بدون تغییر در قوانین شبکه) فعالیت میکنند و کاربران را قادر میسازد که هر نوع اطلاعاتی که قصد دارند را به ساتوشیهای فردی خود منتسب کرده و آنها را به NFT تبدیل کنند. پروتکل اوردینالز بر خلاف استمپ، امکان ایجاد NFTها با تصویر، متن، بازی، ویدئو، صدا و هر چیزی که بهعنوان هنر دیجیتال محسوب میشود را فراهم میسازد و به دلیل پشتیبانی از سگویت، هزینه مینت یا ضرب توکنها، بسیار ناچیز و مقرونبهصرفه است.
اینسکریپشنها (Inscriptions)
به فرایندی که در آن ساتوشیهای فردی به متادیتاهای مختلف متصل یا حک میشوند، اینسکریپت کردن و به NFTهایی که از این روش ایجاد، ضرب یا مینت میشوند، اینسکریپشن میگویند. مفهوم اینسکریپشن در هر دو پروتکل اوردینالز و استمپ استفاده میشود که در پروتکل استمپ، امکانات آن محدود به تصاویر است. اینسکریپشنها، تماماً دارای عددهای ترتیبی و فرایند شناسایی مختص به خود هستند و امروزه هر فردی با مراجعه به پلتفرمهای مختلف، امکان خریدوفروش، ضرب یا ایجاد مجموعههای خود را در شبکه بیت کوین خواهد داشت.
کاربردها و مزایای استمپها
استمپهای بیت کوین که بهعنوان مهرهای بیت کوینی نیز شناخته میشوند، کاربردها و مزایای بسیاری زیادی دارد و اگر تا به اینجا فکر میکنید که دنیای NFTهای مبتنی بر بلاک چین بیت کوین، تنها در تفریحات و ایجاد فضای هنری خلاصه میشود، توصیه میکنیم موارد زیر را بهخوبی مرور کنید.
- یکپارچگی دادههای بلندمدت: به دلیل پیادهسازی استمپها در لیست UTXOهای بیت کوین، این دادهها بهصورت بلندمدت به طور کاملی یکپارچه خواهند بود و میتوانند برای ذخیره اسناد مهمی مانند سند ملک، قراردادهای تجاری و… استفاده شوند.
- ماندگاری اطلاعات در بلاک چین: دادههای ثبتشده در استمپها به هیچ روش قابلتغییر نبوده و مادامالعمر در بلاک چین بیت کوین باقی میماند.
- تغییرناپذیری و غیرمتمرکز بودن: استمپهای بیت کوین، به دلیل پیادهسازی در شبکه اصلی بیت کوین، امنیت و تمرکززدایی بلاک چین بیت کوین را به ارث خواهند برد و حتی با وجود امکانات کمتر نسبت به اوردینالها، ساختار بسیار قدرتمندتری را دارا هستند.
- تأیید تراکنشهای تخصصی: از استمپها میتوان برای تأیید تراکنشهای خصوصی یا تخصصی استفاده کرد. برای مثال میتوانید عکسی را بهعنوان تأیید یا وجه تمایز بین سایر تراکنشهای خود درج کنید تا مشخص شود هر کدام با دیگری چه تفاوتی دارد.
محدودیت و چالشهای پروتکل استمپ
پروتکل استمپ، همانطور که در قبل نیز اشاره کردیم، دارای محدودیت و چالشهای بهخصوص خود است و برای استفاده و درک بهتر از ساختار پروتکل، باید بهتمامی آنها بهخوبی توجه شود. همانطور که پیادهسازی استمپ از طریق اضافهکردن دادهها به جزئیات تراکنش، امکان ایجاد NFTها را در شبکه اصلی بیت کوین فراهم میکند، ضعفهای زیادی را نیز سبب میشود.
طبق این روش، محدودیت زیادی برای اضافهکردن دیتا یا اطلاعات خواهید داشت و تنها میتوانید از PNG یا JPG و سایر فایلهای تصویری در کنار محدودیت سایز ۸ کیلوبایتی استفاده کنید. این اتفاق به دلیل محدود بودن ذخیرهسازی اطلاعات در خروجیهای تراکنش بلاک چین بیت کوین است.
از مهمترین چالشهای دیگری که بسیاری از مخاطبین در مقایسه پروتکل استمپ با پروتکل اردینالز اشاره میکنند، هزینه سنگین ایجاد NFTها در استمپ است. برای ایجاد NFT خود در اوردینالز، نسبت به شلوغی شبکه، تنها با چند دلار کارمزد، قادر به نهایی کردن و تکمیل ساخت NFT خود خواهید بود، اما، در پروتکل استمپ، این مقدار بهمراتب بالاتر بوده و برای بسیاری از مخاطبین نکتهای منفی محسوب میشود.
با درنظرگرفتن تمامی قابلیتها به همراه چالشهای استمپ، بهتر است به آن توجه داشته باشیم که دنیای NFTهای مبتنی بر بلاک چین بیت کوین بسیار نوپا بوده و تنها نتیجهگیری صحیح بر کارآمدی یا مضر بودن آنها، توسط استفاده و رفع نیاز کاربران پاسخ داده خواهد شد.
چشمانداز و پیشبینی آینده پروتکل استمپ
اگر به چندین سال قبل برگردیم، هر فردی که شناختی نسبی به بلاک چین بیت کوین و ارزهای دیجیتال داشت، هیچ تصوری از ایجاد NFT روی بلاک چین بیت کوین، بدون نیاز به قراردادهای هوشمند در ذهن خود نداشته است و درک ما از این مفهوم، میتواند آینده و چشمانداز بیت کوین و پروتکلهایی مانند استمپ را کمی برای پیشبینی مشکل سازد.
استمپ در کنار مزایای و کاربردهای خود، در سالهای ابتدایی و شاید هم آزمایشی به سر میبرد و دنیای غیرمتمرکز بیت کوین، همیشه به کاربران و بزرگان بازار اثبات کرده که لازمهٔ روی موفقیت هر پدیدهای که در اینترنت زیست میکند، روی استفاده کاربرانش استوار است. بااینحال، استفاده از پروتکل استمپ با ذکر آنکه در بلاک چین بیت کوین قابلپیادهسازی است، ویژگی جذابی به شمار رفته و میتواند برای مقاصد مختلفی توسط کاربران صورت گیرد. استمپها حتی میتوانند برای کلکسیونرهای NFT نیز جذاب باشد و با خریدوفروش سود مناسبی را حاصل کنند.
سؤالات متداول
- پروتکل استمپ یا STAMP بیت کوین چیست؟
استمپ، پروتکلی مبتنی بر بیت کوین، برای ایجاد NFTها از طریق فرایند اینسکریپشنها است. این پروتکل با امکان ذخیرهسازی دادههای تصویری از طریق تبدیل به قالبهای متنی و الحاق در جزئیات تراکنش بیت کوین، امکان ایجاد توکنهای غیرقابلتعویض را بهصورت غیرمتمرکز فراهم میکند.
- پروتکل استمپ بیت کوین چه کاربردی دارد؟
پروتکل استمپ، دارای کاربردهای زیادی مانند، ایجاد یا ضرب NFTها در شبکه بیت کوین، ذخیرهسازی اطلاعات ضروری بهصورت مادامالعمر و ایجاد تراکنشهای تخصصی برای کاربران است و میتواند برای تقویت لایه اجتماعی و پذیرش بیت کوین کمککننده باشد.