در دنیای رو به گسترش و تحول بلاک چین، متاورس و ان اف تیها، مفاهیم و حوزههای جدید به سرعت شکل میگیرند و هر یک موج جدیدی از کاربردها را به این دنیا اضافه میکنند. یکی از این حوزههای جدید و جالب، توکن Soulbound یا SBT هستند که برای ایجاد هویت دیجیتال افراد و نهادها در بستر وب ۳ طراحی شدهاند.
سول باندها توکنهایی منحصر بهفرد و البته غیرقابلانتقال هستند که ویژگیها، صفات و دستاوردهای صاحب خود را نشان میدهند و درواقع شناسنامه دیجیتال افراد در دنیای غیرمتمرکز محسوب میشوند. البته این تمام ماجرا نیست.
اگر به مطالعه ادامه دهید، به خوبی درک خواهید کرد که توکن Soulbound چیست؟ چه کاربردهایی دارد و باید چه انتظاری از آنها داشته باشیم.
توکن Soulbound (SBT) چیست؟
توکنهای سول باند (Soulbound) یا SBTها، نوعی توکن بر بستر فناوری بلاک چین هستند که نماینده هویت، ویژگیها، تعهدات و دستاوردهای شخصی حقیقی (یا حقوقی) در فضای دیجیتال محسوب میشوند. این توکنها با هدف گسترش کاربردهای توکنهای غیرقابلتعویض (ان اف تی) و ایجاد هویت دیجیتالی غیرمتمرکز برای افراد و سازمانها طراحی شدهاند.
اولین بار ویتالیک بوترین (Vitalik Buterin)، همبنیانگذار ارز دیجیتال اتریوم بود که ایده توکنهای سول باند را در ژانویه ۲۰۲۲، و با الهام از بازی ورلد آو وارکرفت (World of Warcraft) مطرح کرد. در این بازی، برخی آیتمهای نادر و قدرتمند به کاراکتر بازیکن متصل میشوند و قابل معامله یا انتقال به سایر بازیکنان نیستند.
بر همین اساس، توکنهای SBT نیز پس از اتصال به کیف پول دیجیتال (همان ولت) یا پلتفرم، دیگر قابل معامله یا انتقال نخواهند بود. هر توکن سول باند حاوی اطلاعاتی منحصر بهفرد در مورد هولدر خود است که میتواند شامل سوابق تحصیلی، شغلی، پزشکی، تعاملات اجتماعی و سایر دادههای مرتبط با هویت او باشد.
توکنهای Soulbound معمولاً توسط افراد یا نهادهایی که از اعتبار و قابلیت احراز هویت برخوردارند، صادر میشوند. این ناشران میتوانند سازمانها، مؤسسات آموزشی، شرکتها یا حتی افراد حقیقی باشند. بدین ترتیب، آنها بهعنوان گواهی دیجیتالی برای اثبات وابستگیها، اعتبارات و تعهدات یک فرد در Web3 نیز عمل میکنند.
غیرقابلانتقال بودن، یعنی میتوان آنها را بهعنوان کارنامه دیجیتالی در نظر گرفت که با گذشت زمان کاملتر میشود و سابقه جامعی از فعالیتها و دستاوردهای شخص را نشان میدهد. این ویژگی جالب، کاربردهای بالقوه فراوانی برای SBTها در حوزههایی نظیر احراز هویت، رأیگیری، وامدهی غیرمتمرکز، ایردراپ و سیستمهای انگیزشی فراهم میکند.
کاربرد توکنهای SBT
با اینکه در بخش قبلی برخی از کاربردهای توکن SBT را معرفی کردیم؛ اما این توکنها طیف گستردهای از کاربردها را در اکوسیستم Web3 ارائه میدهند که در ادامه برخی از مهمترین آنها را آوردهایم:
- احراز هویت و اعتبارسنجی: اولین و اصلیترین کاربرد توکنهای Soulbound، استفاده بهعنوان روشی مطمئن و غیرمتمرکز برای احراز هویت افراد در فضای Web3 است. با ذخیره اطلاعات هویتی در این توکنها، میتوان از آنها برای ورود به پلتفرمها، سایتها و سرویسهای مختلف استفاده کرد.
- گواهی مهارت و تخصص: میتوان مدارک تحصیلی، گواهینامههای فنی، سوابق کاری و پروژههای انجام شده توسط افراد را در آنها ثبت کرد. این قابلیت، روند استخدام و ارزیابی تخصص افراد را تسهیل میکند.
- مشارکت در DAO: توکنهای سول باند در سازمانهای خودگردان غیرمتمرکز (DAO) میتوانند برای تعیین حق رأی، سطح دسترسی و میزان مشارکت افراد استفاده شوند.
- سیستمهای اعتبارسنجی و وامدهی: با ثبت اطلاعات مالی، سوابق وام و بازپرداخت روی سول باندها، میتوان سیستمهای اعتبارسنجی و وامدهی غیرمتمرکزی ایجاد کرد که نیاز به واسطههای سنتی را کاهش میدهند.
- حضور در رویدادها و کسب دستاورد: این توکنها می توانند بهعنوان نشانه حضور افراد در رویدادها، کنفرانسها و دورههای آموزشی نیز استفاده شوند؛ همچنین برای ثبت دستاوردها و موفقیتهای فردی نیز کاربرد دارند.
- ایردراپ هدفمند: پروژههای وب ۳ میتوانند با استفاده از اطلاعات مندرج در SBTهای افراد، ایردراپهای هدفمند و منصفانهتری ترتیب دهند و توکنها یا ان اف تیهای خود را به کاربران واجد شرایط و دارای سابقه مثبت اختصاص دهند.
البته موارد بالا تنها گوشهای از کاربردهای این توکنها بود، قطعاً با افزایش محبوبیت و ورود سرمایه و شرکتهای بیشتر، کاربردهای بیشتری برای این توکنهای جدید معرفی خواهد شد.
مزیتهای توکنهای Soulbound
با اینکه SBT ها سابقه چندانی ندارند، اما مزیتهایشان میتوانند آینده درخشانی را رقم بزنند. در ادامه برخی از مهمترین مزیتهای این توکنها را آوردهایم:
- غیرقابلانتقال بودن: این ویژگی، امنیت دادههای ذخیره شده در این توکنها را افزایش میدهد و مانع از سوء استفاده احتمالی میشود.
- مقاومت در برابر کلاهبرداری: چون توکنهای SBT قابل کپیبرداری یا جعل نبوده و همواره به هویت دیجیتال فرد متصل هستند، احتمال کلاهبرداری و سرقت هویت در سیستمهایی که از این توکنها استفاده میکنند، بهطور چشمگیری کاهش مییابد.
- حفظ حریم خصوصی در عین قابلیت احراز: با استفاده از رمزنگاری پیشرفته و ساز و کارهای حفظ حریم خصوصی، میتوان از افشای دادههای حساس جلوگیری کرد و در عین حال قابلیت احراز بخشهای مورد نیاز را حفظ نمود.
- کاهش نیاز به واسطهها: بسیاری از فرایندهای سنتی که نیازمند واسطهها و نهادهای متمرکز بودند، میتوانند بهصورت غیرمتمرکز و بدون واسطه انجام شوند. این امر منجر به کاهش هزینهها، افزایش سرعت و بهبود کارایی فرایندها میشود.
- مالکیت و کنترل کاربران بر دادهها: در سیستمهای مبتنی بر Soulbound، کاربران کنترل کامل بر دادههای خود دارند و میتوانند تصمیم بگیرند که چه اطلاعاتی را با چه کسانی به اشتراک بگذارند.
- تسهیل همکاریها و تعاملات: با استفاده از آنها، افراد و نهادهایی که دارای اعتبار تأیید شده هستند، میتوانند بهراحتی با یکدیگر تعامل و همکاری داشته باشند.
محدودیتها و مشکلات استفاده از توکن سول باند
علیرغم مزایای متعدد توکنهای Soulbound، استفاده از این فناوری نوظهور با برخی محدودیتها و چالشهایی نیز همراه است که در ادامه به برخی از مهمترین آنها خواهیم پرداخت:
- مشکل بازیابی در صورت گم شدن کلیدهای خصوصی: با توجه به اینکه توکنهای سول باند به ولتی خاص متصل هستند، در صورت گم شدن یا به سرقت رفتن کلیدهای خصوصی آن ولت، دسترسی به توکنهای سول باند نیز از دست میرود؛ گرچه به طرقی میتوان آن را بازیابی کرد، اما فرآیند دشواری دارد.
- مشکل در حفظ حریم خصوصی کاربران: اگرچه میتوان با استفاده از رمزنگاری، بخشی از دادههای حساس توکنهای SBT را مخفی کرد، اما افشای ناخواسته اطلاعات شخصی یا ردیابی فعالیتهای افراد، از جمله مسائلی است که باید به دقت مورد توجه قرار گیرد.
- پیچیدگی فنی و نیاز به زیرساختها: پیادهسازی و استفاده گسترده از سیستمهای مبتنی بر Soulbound ها، نیاز به وجود زیرساختهای فنی پیشرفته، رمزنگاری قدرتمند و استانداردهای امنیتی بالایی دارد که هزینهبر است.
- مقاومت در برابر تغییر: با توجه به اینکه سیستمهای سنتی احراز هویت و اعتبارسنجی کنونی عمیقاً در جامعه نهادینه شدهاند، جایگزینی آنها با راهکارهای نوینی مانند توکنهای Soulbound با مقاومت و کندی در پذیرش عمومی مواجه میشود.
- مسائل حقوقی و قانونی: هنوز چارچوبهای حقوقی و قوانین لازم برای استفاده گسترده از این توکنها در همه کشورها وجود ندارد و لازم است قانونگذاران و نهادهای ذیربط، مقررات و استانداردهای لازم را تصویب کنند.
- نیاز به آموزش و آگاهیرسانی: با توجه به نوظهور بودن مفهوم آنها، هنوز آگاهی عمومی در مورد کارکرد، مزایا و نحوه استفاده از این فناوری در سطح گسترده وجود ندارد.
امید است که علیرغم وجود این محدودیتها و چالشها، با تلاش جامعه فعالان حوزه فناوری بلاکچین و وب ۳، بهتدریج راهکارهای مناسبی برای غلبه بر این موانع توسعه داده شود و زمینه برای کاربرد گسترده توکنهای سول باند در آینده فراهم شود.
در چه جاهایی میتوان از توکن SBT استفاده کرد؟
توکنهای سول باند با توجه به ویژگیهای منحصر به فرد خود، قابلیت کاربرد در طیف وسیعی از صنایع و حوزهها را دارند. در ادامه به برخی از مهمترین زمینههایی که میتوان از این توکنها استفاده کرد، اشاره میکنیم:
سیستمهای احراز هویت غیرمتمرکز (DID)
توکنهای Soulbound میتوانند بهعنوان جایگزینی مناسب برای سیستمهای احراز هویت سنتی و متمرکز مورد استفاده قرار گیرند؛ این یعنی با استفاده از آنها، افراد قادر خواهند بود هویت دیجیتال چندبعدی و قابل اعتمادی برای خود ایجاد کنند.
پلتفرم Ontology که یک شبکه بلاک چینی عمومی است، برای ایجاد سیستم احراز هویت غیرمتمرکز (DID) از فناوری توکنهای سول بان استفاده میکند. این پلتفرم به کاربران اجازه میدهد هویت دیجیتال چندبعدی مبتنی بر SBT خود را ایجاد و مدیریت کنند.
گیمیفیکیشن و سیستمهای پاداش
در حوزه بازیها هم میتوان از این توکنها برای ثبت دستاوردها، نشانها و سطوح پیشرفت کاربران استفاده کرد. همچنین برای ایجاد سیستمهای پاداش غیرمتمرکز و مبتنی بر عملکرد در پلتفرمهای وب ۳ هم کاربرد دارند.
به عنوان مثال، پروژه Galxe پروتکلی است که برای ایجاد سیستمهای پاداش و گیمیفیکیشن در اپلیکیشنهای غیرمتمرکز از این توکنها بهره میگیرد.
رأیگیری و حاکمیت غیرمتمرکز DAO ها
توکنهای Soulbound میتوانند نقش مهمی در سیستمهای رأیگیری و حاکمیت غیرمتمرکز DAO ها ایفا کنند. با استفاده از این توکنها میتوان حق رأی افراد را بر اساس میزان مشارکت، اعتبار و تخصص آنها تعیین کرد. مثلاً سازمان غیرمتمرکز VitaDAO که در حوزه تحقیقات پزشکی و سلامت فعالیت میکند، برای سیستم حاکمیتی خود از سول باندها استفاده میکند.
اعتبارسنجی تحصیلی و حرفهای
مؤسسات آموزشی و شرکتها میتوانند با صدور SBTهای مربوط به مدارک تحصیلی، گواهینامههای فنی و سوابق شغلی، فرایند احراز اصالت و اعتبارسنجی را در فضای وب ۳ تسهیل کنند. پروژه Soulbound Studios با همکاری چند دانشگاه و موسسه آموزشی، در حال توسعه پلتفرمی است که سوابق تحصیلی و مدارک دانشجویان را به شکلی غیرمتمرکز ذخیره و قابل اعتبارسنجی کند.
سلامت و پزشکی
در حوزه سلامت و پزشکی هم میتوان توکنهای Soulbound را برای ذخیره و به اشتراکگذاری ایمن سوابق پزشکی بیماران بکار گرفت. همچنین، SBTها میتوانند در سیستمهای بیمه درمانی غیرمتمرکز و مبتنی بر عملکرد نیز به کار گرفته شوند. به عنوان مثال، پلتفرم بلاک چینی Aimedis برای مدیریت و به اشتراکگذاری ایمن دادههای پزشکی بیماران از این توکنها استفاده میکند.
علاوه بر موارد بالا، Soulbound ها در حوزه زنجیره تأمین و لجستیک هم بکار گرفته میشود؛ این یعنی با استفاده از این توکنها میتوان فرایندهای توزیع و ردیابی کالا در زنجیره تأمین را بهینهسازی کرد. از طرفی با گسترش دنیاهای مجازی و متاورس هم سول باندها بهعنوان پایهای برای ایجاد هویتهای دیجیتال غنی و قابل اعتماد بکار گرفته میشوند.
مقایسه NFT و SBT
اگرچه توکنهای غیرقابل تعویض (NFT) و توکنهای سول باند، هر دو بر بستر فناوری بلاک چین قرار گرفتهاند، تفاوتهایی اساسی میان این دو نوع توکن وجود دارد. پس بیایید با مقایسه ویژگیهای اصلی NFTها و SBTها، شباهتها و تفاوتهای این دو را بهتر درک کنیم:
شباهتها:
- هر دو نوع توکن بر بستر بلاک چین ایجاد میشوند و از مزایای این فناوری مانند امنیت، شفافیت و غیرمتمرکز بودن بهره میبرند.
- هم NFTها و هم سول باندها منحصر به فرد و غیرقابل تکثیر هستند. این یعنی هر توکن دارای شناسهای یکتا است که آن را از سایر توکنها متمایز میکند.
- هر دو نوع توکن میتوانند نماینده یک دارایی دیجیتال یا فیزیکی باشند و مالکیت آن را نشان دهند.
تفاوتها:
- تفاوت اصلی میان این دو در قابلیت انتقال آنهاست. درحالیکه NFTها را میتوان آزادانه میان کیف پولهای مختلف منتقل کرد و مورد معامله قرار داد، SBTها بهطور دائمی به یک کیف پول یا هویت دیجیتال متصل هستند و نمیتوان آنها را جابهجا کرد.
- NFTها بیشتر برای نشان دادن مالکیت داراییهای دیجیتالی منحصر بهفرد مانند آثار هنری، موسیقی یا اشیاء کلکسیونی مورد استفاده قرار میگیرند. در مقابل، Soulbound ها برای ایجاد هویتهای دیجیتال چندبعدی و قابل اعتماد برای افراد و نهادها طراحی شدهاند.
- در حالی که ان اف تیها بر مالکیت دارایی دیجیتال تمرکز دارند، SBTها بیشتر بر هویت دیجیتال و اعتبار صاحب توکن تأکید میکنند.
- NFTها اغلب با هدف خرید و فروش در بازارهای مختلف ایجاد میشوند و میتوانند ارزش مالی قابل توجهی داشته باشند. درمقابل، SBTها فاقد قابلیت تجارت هستند و نمیتوان آنها را در بازارها معامله کرد.
- ان اف تی ها معمولاً توسط هنرمندان، سازندگان محتوا یا پروژههای Web3منتشر میشوند. اما سول باندها توسط نهادهای معتبر مانند دانشگاهها، سازمانها یا شرکتها به افراد واجد شرایط اعطا میشوند.
|
SBT ها |
NFT ها |
هدف |
نمایندگی توکنهایی غیرقابلانتقال به عنوان نشانگر شهرت و اعتبار افراد |
نمایش مالکیت آیتمهایی خاص مثل آثار هنری، املاک و مستغلات و… |
بازیابی |
اگر کلیدهای خصوصی گم شوند، از طریق رویکرد ریکاوری اجتماعی قابل بازیابی است. |
ان اف تیها با گم شدن کلیدهای خصوصی دیگر قابل بازیابی نیستند. |
انتقالپذیری |
قابل انتقال به غیر نیستند |
قابل انتقال به غیر هستند. |
توکنهای Soulbound در دنیای وب ۳ چگونه عمل میکنند؟
همانطور که پیشتر هم گفتیم، توکنهای سول باند به عنوان یک فناوری نوظهور، نقش بسیار مهمی در شکلدهی آینده وب ۳ و اقتصاد غیرمتمرکز (دیفای) ایفا میکنند. بنابراین، در این بخش به برخی از جنبههای کلیدی عملکرد SBTها در در این حوزه میپردازیم:
- ایجاد هویت دیجیتال قابل اعتماد: توکنهای سول باند با اتصال دادههای هویتی افراد به بلاک چین، امکان ایجاد هویتهای دیجیتال چندبعدی و قابل اعتماد را فراهم میکنند.
- ساده شدن احراز هویت و اعتبارسنجی: این توکنها فرایند احراز هویت و اعتبارسنجی افراد در پلتفرمها و سرویسهای مختلف وب ۳ را بسیار سادهتر و کارآمدتر میکنند.
- توانمندسازی اقتصاد مشارکتی: توکنهای Soulbound زیرساخت لازم برای شکلگیری اقتصاد مشارکتی واقعی در عصر وب ۳ را فراهم میکنند. با استفاده از آنها، افراد میتوانند ارزش و شهرت خود را در شبکههای غیرمتمرکز به شکل عینی و قابل اعتبارسنجی نشان دهند و بر اساس آن، در فرصتهای اقتصادی جدید مشارکت کنند.
- کاهش اصطکاک و هزینههای تراکنش: یکی از مزایای اصلی استفاده از آنها در اکوسیستم وب ۳، کاهش اصطکاک و هزینههای مرتبط با تعاملات و تراکنشهای آنلاین است. با حذف واسطههای سنتی و نیاز به فرایندهای پرزحمت احراز هویت، توکنهای سول باند میتوانند تجربه کاربری روانتر و کارآمدتری را در دنیای وب ۳ رقم بزنند.
- تقویت حاکمیت غیرمتمرکز: با استفاده از سول باندها، میتوان حق رأی و نفوذ افراد را بر اساس سوابق مشارکت، اعتبار و تخصص آنها تعیین کرد و به این ترتیب، تصمیمگیری عادلانهتر و مبتنی بر شایستگی را در این سازمانها ترویج داد.
- ایجاد اعتماد و شفافیت: یکی از ارکان اصلی وب ۳، ایجاد اعتماد و شفافیت میان کاربران و سیستمهای غیرمتمرکز است. این توکنها با ایجاد لایه هویتی قابل اعتبارسنجی و غیرقابل دستکاری، نقش مهمی در تحقق این هدف ایفا میکنند.
با توجه به این ویژگیها و قابلیتها، میتوان گفت که SBT ها میتوانند به یکی از ارکان اصلی اکوسیستم وب ۳ تبدیل شوند و در آینده نقش پررنگتری در تحول صنایع و سیستمهای مختلف ایفا کنند.
آینده توکنهای Soulbound
بااینکه فعلاً در مراحل اولیه توسعه و پذیرش قرار داریم، میتوان انتظار داشت که این توکنها در سالهای پیش رو، تأثیر عمیقی بر صنایع و حوزههای مختلف داشته باشند.
- تکامل هویتهای دیجیتال: با گسترش استفاده از آنها، شاهد ظهور نسل جدیدی از هویتهای دیجیتال خواهیم بود که در مقایسه با سیستمهای سنتی، از غنا، اعتبار و قابلیت اطمینان بیشتری برخوردار هستند.
- ادغام با سیستمهای سنتی: انتظار میرود در آینده، پذیرش این توکنها فراتر از اکوسیستم وب ۳ گسترش یابد و بهتدریج در سیستمهای سنتی نیز مورد استفاده قرار گیرد. نهادهای دولتی، آموزشی و شرکتهای بزرگ، بهمنظور بهرهمندی از مزایای این فناوری، شروع به ادغام SBT ها در فرایندهای خود خواهند کرد.
- توسعه استانداردها و زیرساختها: با افزایش تقاضا برای استفاده از Soulbound ها، نیاز به توسعه استانداردها و زیرساختهای لازم برای پشتیبانی از این فناوری نیز افزایش خواهد یافت.
- ظهور کاربردهای جدید: با توجه به ماهیت انعطافپذیر و قابلیت برنامهپذیری توکنهای سول باند، میتوان انتظار داشت در آینده شاهد ظهور کاربردها و موارد استفاده جدید و نوآورانهای برای این فناوری باشیم. از حوزه سلامت و آموزش گرفته تا بازیهای ویدئویی و شبکههای اجتماعی، SBT ها پتانسیل تحولآفرینی در طیف وسیعی از صنایع را دارند.
- غلبه بر چالشهای حقوقی و نظارتی: با گسترش حوزه Soulbound ها، چالشها و مسائل حقوقی و نظارتی جدیدی نیز ظهور خواهند کرد؛ بنابراین، در آینده نیاز به چارچوبهای قانونی و مقررات منسجمی برای حفاظت از حقوق کاربران احساس خواهد شد.
کلام آخر
توکنهای Soulbound فناوری انقلابی با چشماندازی هیجانانگیز برای آینده دنیای دیجیتال و وب ۳ هستند. این توکنها با ایجاد لایه هویتی جدید و قابل اعتماد، زیرساخت لازم برای تحول در حوزههایی مانند احراز هویت، اعتبارسنجی، اقتصاد مشارکتی و حاکمیت غیرمتمرکز را فراهم میکنند.
اگرچه هنوز در ابتدای مسیر پذیرش و توسعه این فناوری هستیم و چالشهای متعددی پیش رو داریم، اما پتانسیل بالقوه SBTها برای ایجاد تحولی شگرف در نحوه تعامل ما با یکدیگر و سیستمهای دیجیتال، انکارناپذیر است.
در نهایت، معتقدیم که پذیرش گسترده SBTها نه تنها به ایجاد اقتصاد و جامعه دیجیتالی کارآمدتر و عادلانهتر کمک خواهد کرد، بلکه گامی مهم در جهت تحقق چشمانداز Web3 مبنی بر توانمندسازی افراد و بازگرداندن کنترل و مالکیت دادهها به دست کاربران خواهد بود.
شما هم اگر سوال، انتقاد یا نظری در رابطه با سول باندها دارید، در زیر همین مقاله با ما به اشتراک بگذارید.
سوالات متداول
- اگر توکن سول باند خود را گم کنید چه اتفاقی میافتد؟
اگر کلیدهای خصوصی ولت حاوی توکن سول باند گم شود، دسترسی به توکن از دست میرود، مگر اینکه از مکانیزمهای بازیابی اجتماعی استفاده شود.
- سول باند چه تفاوتی با توکن های غیرقابلتعویض دارد؟
توکنهای سول باند برخلاف ان اف تیها غیرقابلانتقال هستند و بر هویت و اعتبار تمرکز دارند، در حالی که NFTها بر مالکیت و قابلیت تجارت متمرکزند.
- آیا میتوان توکنهای Soulbound را خرید؟
خیر، توکنهای سول باند را نمیتوان خرید یا فروخت، زیرا آنها بهطور دائمی به یک ولت یا هویت دیجیتال متصل هستند و قابل انتقال نیستند.
- توکنهای SBT به چه دردی میخورند؟
این توکنها برای ایجاد هویت دیجیتال قابل اعتماد، احراز اعتبار، مشارکت در سازمانهای غیرمتمرکز، و تسهیل سیستمهای اعتبارسنجی و امتیازدهی اجتماعی در وب 3 کاربرد دارند.
- آیا Soulbound ها با بلاک چینهای کنونی سازگار هستند؟
بله، توکنهای سول باند میتوانند بر روی بلاکچینهای کنونی مانند اتریوم، سولانا و دیگر شبکههای بلاکچینی که از قراردادهای هوشمند پشتیبانی میکنند، پیادهسازی شوند.