سبقت و فرار از تورم، دغدغه همه کسانیست که قدری سرمایه در اختیار دارند و میخواهند ارزش آن را نه بیشتر، بلکه حفظ کنند. بنابراین، شناخت بهترین سرمایهگذاری برای فرار از تورم و توانایی کنترل تورم و تبعات آن، اهمیت فوقالعاده بالایی دارد.
در این مقاله، تلاش میکنیم که بهترین روش مهار تورم در ایران را نام برده و هر یک را به طور دقیق بررسی کنیم.
برای تعریف تورم به زبانی ساده، میتوانیم بگوییم که تورم به معنای از دست رفتن تدریجی قدرت خرید مردم است که در افزایش گسترده قیمت کالاها و خدمات در طول زمان منعکس میشود. نرخ تورم بهعنوان میانگین افزایش قیمت سبدی از کالاها و خدمات منتخب در طول یک سال محاسبه میشود.
تورم بالا به این معناست که قیمتها بهسرعت در حال افزایش هستند، در حالیکه تورم پایین نشاندهندهی رشد آهستهتر قیمتهاست. تورم را میتوان در تقابل با پدیدهی «تورم منفی» یا «دِفلیشن» قرار داد که زمانی رخ میدهد که قیمتها کاهش یافته و قدرت خرید افزایش مییابد.
بهطور کلی میتوان گفت که ریشه تورم، افزایش حجم پول است؛ هرچند این موضوع میتواند از طریق سازوکارهای مختلفی در اقتصاد نمود پیدا کند. مقامات مسئول یک کشور میتوانند حجم پول را از طرق زیر افزایش دهند:
چاپ و توزیع پول بیشتر میان شهروندان
کاهش قانونی ارزش پول رایج کشور
خلق پول جدید بهصورت اعتبار در حسابهای ذخیره از طریق سیستم بانکی با خرید اوراق قرضهی دولتی از بانکها در بازار ثانویه
هنگامیکه تورم رخ میدهد، پول قدرت خرید خود را از دست میدهد. این اتفاق میتواند در هر بخشی یا در کل اقتصاد رخ دهد. انتظار خودِ تورم نیز میتواند بهطور مستمر موجب کاهش ارزش پول شود.
در چنین شرایطی، کارگران دستمزد بالاتری مطالبه میکنند، کسبوکارها قیمتهای بالاتری را بهدلیل انتظار تداوم تورم تعیین میکنند و هزینهها هم تناسبی با درآمد ندارد.
معرفی بهترین روشها برای مهار تورم در ایران
حالا که با مفهوم تورم آشنا شدید، وقت آن رسیده که به سراغ بررسی راهحلهای مهارم تورم در ایران برویم. از آنجایی که ایران مدتهاست مبتلا به «اَبَر تورم» است، راههای عبور از تورم در آن، اندکی متفاوت از سایر کشورهای دنیاست.
در جدول زیر، روشهای سرمایهگذاری برای مقابله تورم را از جنبههای مختلف مقایسه کردیم تا بهتر با نقاط قوت و ضعف هر یک از این روشها آشنا شوید.
روش سرمایهگذاری
ریسک
نقد شوندگی
بازده بلند مدت
ثبات در برابر تورم
پیچیدگی مدیریتی
نیاز به سرمایه اولیه
تبدیل دارایی به دلار، یورو یا پوند
متوسط
بالا
متوسط
بالا
کم
متوسط
سرمایهگذاری در داراییهای امن مانند طلا
کم
متوسط
بالا
بالا
کم
متوسط
سرمایهگذاری در ارزهای دیجیتال
بالا
بالا
بسیار بالا
متوسط
بالا
کم
سرمایهگذاری در بورس و اوراق بهادار
متوسط
بالا
متوسط تا بالا
متوسط
متوسط
متوسط تا بالا
سرمایهگذاری در املاک و مستغلات
کم تا متوسط
پایین
بالا
بالا
بالا
بالا
در ادامه هر یک از این روشهای قابل انجام توسط همه افراد جامعه را معرفی کرده و بعد به بررسی مزایا و معایبشان میپردازیم.
تبدیل دارایی به دلار، یورو یا پوند
به بیان ساده، ارز فیات شما هرچه که باشد، تورمی که باید با آن مقابله کنید هم براساس تورم همان کشور صادر کننده آن ارز است. حال سوال اینجاست که بهترین ارز فیات برای مقابله با تورم چیست؟
یک ارز خوب باید نقدشوندگی بالایی داشته باشد، کارمزد خرید و فروش آن پایین باشد و به سرعت بتوان آن را خرید یا فروخت. در کشور ما، دلار آمریکا یک انتخاب ایدئال برای اینکار است؛ البته خود دلار فیزیکی مزایای ذکر شده را ندارد!
بهترین انتخاب، تتر (USDT) است که هم راهکار مهار تورم در بلند مدت و کوتاه مدت است و هم معایبی که دلار فیزیکی به آن دچار شده را ندارد. در مقاله «تتر چیست؟» به خوبی به مزایای جذابی که این رمزارز میتواند به سبد دارایی شما اضافه کند، اشاره کردهایم.
البته باید توجه داشته باشید که دلار آمریکا هم بدون تورم نیست، به عنوان مثال، تورم سالانه آمریکا در اکتبر ۲۰۲۴، به مقدار ۲٫۶٪ رسیده که البته توسط فدرال رزرو آمریکا، به طور مداوم کنترل میشود.
ارزش و اعتبار طلا به عنوان یک دارایی معتبر و شناختهشده و روشی برای مقابله با تورم، بر کسی پوشیده نیست. بااینحال، باید با بهترین روش خرید طلا آشنایی کافی داشته باشید، چرا که خرید طلا تنها به روش بخصوصی میتواند یک سرمایهگذاری مطمئن باشد.
تورم طلا که در واقع میزان افزایش تولید سالانه این فلز گرانبها در جهان است، به طور متوسط ۱٫۵ تا ۲ درصد تخمین زده شده که در واقع با افزایش تولید این فلز با اکتشافات جدید، بهبود فناوری استخراج و… ایجاد میشود.
نکته مهمی که هنگام انتخاب طلا به عنوان راهکار مهار تورم در ایران باید به آن توجه داشته باشید، انتخاب روشی بهینه و کمهزینه برای سرمایهگذاری در طلاست. پکس گلد (PAXG) به عنوان رمزارزی با پشتوانه طلا، یک انتخاب عالی برای بهرهمندی از مزایای سرمایهگذاری در طلا است.
رمزارزها، حوزهای تقریباً نوظهور اما پر از فرصتهای سرمایهگذاری طلایی است که میتواند بهترین روش برای فرار از تورم ایران باشد. البته قبل از ورود به این بازار، باید به ریسکهای مختلفی که این حوزه به همراه دارد هم توجه ویژهای داشته باشید.
به عنوان مثال، داشتن دیدی بلند مدت در این بازار بسیار مهم است؛ چراکه کوچک بودن این بازار به معنای نوسانات شدیدی است که سرمایهگذاری در آن را کمی ریسکیتر از سایر بازارها میکند.
بیت کوین (BTC) به عنوان ارزشمندترین دارایی دیجیتالی جهان، گزینهای بسیار جذاب برای فرار از تورم است. پدیده هاوینگ بیت کوین که هر ۴ سال یکبار اتفاق میفتد، پاداش هر بلاک را نصف میکند و این به معنای نصف شدن تورم سالانه این دارایی، با هر هاوینگ است.
با هاوینگ چهارم که در آپریل ۲۰۲۴ رخ داد، پاداش بلاک بیت کوین از ۶٫۲۵ به ۳٫۱۲۵ واحد رسید و با این پدیده، تورم سالانه بیت کوین به تنها ۰٫۸۴٪ تنزل پیدا کرد.
با توجه به این کاهش منظم در نرخ تورم، بیت کوین بهعنوان یک دارایی کمیاب و ضدتورمی شناخته میشود. این ویژگی میتواند در بلندمدت بر ارزش و تقاضای آن تأثیر مثبت بگذارد.
البته رمزارزهای دیگر هم میتوانند پوشش ریسک مناسبی برای کنترل تورم باشد، اما باید توجه داشته باشید که این پروژهها ریسک بیشتری هم دارند و افزایش قیمت آنها ممکن است به صورت قطعی و تدریجی هم رخ ندهد.
از طرفی، گزینههای کریپتویی دلار و طلا که در بالا هم معرفی کردیم، جذابیتها و مزایای بسیار بیشتری نسبت به نسخه فیزیکی و واقعیشان دارند.
سرمایهگذاری در بازار بورس و اوراق بهادار
سرمایهگذاری در بازار سرمایه و بورس اوراق بهادار ایران میتواند یک راهکار مهم برای مقابله با تورم و حفظ ارزش داراییها باشد. در شرایط تورمی، ارزش داراییهای حقیقی نظیر سهام شرکتها عموماً رشد میکند؛ چراکه بهای کالاها و خدمات تولیدشده توسط این بنگاههای اقتصادی، بهموازات تورم افزایش مییابد.
از این رو، سرمایهگذاری در سهام بهویژه سهام شرکتهای بنیادی و باکیفیت، میتواند سپری محافظتی در برابر کاهش قدرت خرید سرمایهها در اثر تورم باشد.
بااینحال، این نکته را نیز باید مدنظر داشت که بازار سهام همواره متأثر از نوسانات و تحولات اقتصادی، سیاسی و حتی روانی جامعه است و ممکن است در کوتاهمدت با فراز و فرودهایی روبهرو شود.
بهعنوان نمونه، در پارهای از مقاطع زمانی، تشدید تورم موجب شده تا سرمایهگذاران انگیزه و تمایل کمتری برای حضور در بازار سهام داشته باشند و درنتیجه، شاخص کل بورس با افت مواجه شده است.
سرمایهگذاری در املاک و مستغلات
قطعاً اگر از پدرهایمان بپرسیم که «بهترین روش برای مهارم تورم چیست؟»، خرید زمین، خانه یا ملک تجاری را پیشنهاد میدهند. بااینحال، در دنیای امروز که گزینههای جذاب دیگری هم برای پناه گرفتن در برابر تورم وجود دارد، املاک و مستغلات دیگر بهترین روش مقابله با تورم نیست.
البته مزایایی مثل داشتن درآمد ثابت و [تقریباً] همیشه صعودی بودن قیمت و ارزش ملک، این گزینه را هم جذاب کرده، اما از طرف دیگر باید بدانید که خرید ملک نقد شوندگی پایینی دارد و برای خرید یک خانه کوچک هم نیاز به سرمایه هنگفتی خواهید داشت.
مزایا
معایب
حفظ ارزش در برابر تورم
نیاز به سرمایه اولیه بالا
درآمد پایدار از طریق اجاره دادن ملک
نقدشوندگی پایین
تنوع بخشی به سبد سرمایهگذاری
هزینههای نگهداری و مدیریت
استفاده از تسهیلات مالی
ریسکهای قانونی و کلاهبرداری
سرعت پایین خرید و فروش
عوامل موثر بر تورم ایران
سالهاست که بحث مشکل تورم در ایران، داغترین موضوع محافل اقتصادی است. تورم، چاقویی دولبه است که کنترل درست آن باعث شکوفایی اقتصادی و عدم توانایی در مهار آن، فلجکننده اقتصاد است.
تورم در اقتصاد ایران که در واقع نوعی مالیات غیر مستقیم است، برآیند تأثیر طیف گستردهای از عوامل ساختاری، پولی و برونزاست. از میان مهمترین محرکهای تورمی میتوان به این موارد اشاره کرد:
جهش نقدینگی: رشد حجم پول در گردش بدون پشتوانه متناظر در تولید کالاها و خدمات، با برهم زدن تعادل عرضه و تقاضا، دامنزننده موج گرانیهاست.
استقراض بیضابطه دولت: جبران کسری بودجه دولت از رهگذر استقراض از بانک مرکزی یا اضافهبرداشت، با تزریق پول پرقدرت به اقتصاد، یک محرک تورم قوی است.
بیثباتی در بازار ارز: کاهش ارزش ریال و جهش نرخ برابری ارزهای خارجی، با گران کردن واردات و افزایش هزینههای تولید، موجب افزایش قیمتهاست.
پیامدهای تحریم: محدودیتهای برخاسته از تحریم، با سد کردن مسیر تأمین کالاهای اساسی و مواد اولیه، به تورم ناشی از کمبود عرضه دامن میزند.
ناترازی شبکه بانکی: اختلال ساختاری در نظام بانکی و عدم تعادل میان منابع و مصارف بانکها، با خلق پول بیضابطه همراه است و تورم را تشدید میکند.
فشار هزینهها: رشد هزینههای تولید نظیر قیمت حاملهای انرژی و مواد اولیه، با سرریز شدن به قیمت تمامشده کالاها و خدمات، باعث تشدید تورم میشود.
برآیند این نیروها در تعامل پیچیده با یکدیگر، نرخ تورم را در بستر اقتصاد ایران رقم میزند و مهار تورم در ایران، مستلزم اقدام جامع و هماهنگ در عرصههای مختلف ساختاری و کنترل نقدینگی دولت است.
اشتباهات رایج در سرمایهگذاری هنگام تورم
شاید فکر کنید که وقتی تورم بالاست، خرید هر چیزی، چه بسا سودآور هم باشد، شما را از چنگال تورم فراری میدهد. این باور بههیچوجه درست نیست؛ در واقع فرار از تورم به سادگی خرید دلار، طلا یا مسکن نیست.
شرکتهای سرمایهگذاری بزرگ جهان، حتی برای مقابله با تورم چند درصدی کشورهای توسعهیافته هم سیستمها و راهکارهای متنوع و هوشمندانهای دارند، بنابراین حتی اگر خودرویی امسال بخرید و سال بعد ۳۰٪ گرانتر بفروشید، به معنای فرار از تورم نیست.
بااینحال ممکن است در شرایط تورمی ایران دچار اشتباهاتی شوید که مقابله با تورم را برایتان بیشتر کند. برخی از رایجترین اشتباهات عبارتند از:
عدم تنوعبخشی به سبد سرمایهگذاری، اولین خطای شایع است. وقتی تخممرغها را در یک سبد بگذارید، با نخستین لرزش بازار همه داراییتان بر باد خواهد رفت.
نکته دوم این است که نباید اجازه دهید احساسات بر تصمیمات شما غلبه کند. نوسانات لحظهای بازار نباید باعث شود بدون تحلیل درست و کافی دست به عمل بزنید.
سوم، فراموش نکنید که قبل از هر سرمایهگذاری، ریسکهای آن را مدیریت کنید. استفاده از ابزارهای مدیریت ریسک مثل حد ضرر (Stop Loss) میتواند از ضررهای هنگفت جلوگیری کند.
در ضمن باید به نقدشوندگی داراییهایی که میخرید هم توجه کنید. اگر روزی به پول نقد احتیاج داشته باشید، باید بتوانید داراییها را با کمترین دردسر به پول تبدیل کنید.
روشهای مهار تورم در سطح ملی
برای مهار تورم در اقتصاد ایران، لازم است سیاستگذاران و تصمیمگیران با اتخاذ یک رویکرد جامع و چندوجهی، مجموعهای از اقدامات هماهنگ و مکمل را در دستور کار قرار دهند.
برخی از مهمترین سیاستهای پیشنهادی در این زمینه عبارتند از:
کنترل رشد نقدینگی: بانک مرکزی باید با استفاده از ابزارهای سیاست پولی، نظیر عملیات بازار باز و تعدیل نرخ سود بانکی، رشد نقدینگی را متناسب با رشد تولید ناخالص داخلی مدیریت کند.
اصلاح ساختار بودجه: دولت باید با کاهش وابستگی بودجه به درآمدهای نفتی، گسترش پایههای مالیاتی، بهبود کارایی هزینههای عمومی و مهار کسری بودجه ساختاری، زمینهی تأمین سالم و غیرتورمی مصارف خود را فراهم آورد.
مدیریت نرخ ارز: ثبات بخشیدن به بازار ارز و جلوگیری از نوسانات شدید در نرخ برابری ریال، نقش مؤثری در کنترل فشارهای تورمی ناشی از گرانی کالاهای وارداتی دارد.
بهبود فضای کسبوکار: تسهیل شرایط تولید، بهبود محیط کسبوکار، جذب سرمایهگذاری و رفع موانع ساختاری پیش روی بنگاههای اقتصادی، با افزایش عرضه کالاها و خدمات، میتواند بر فشارهای تورمی ناشی از شکاف عرضه و تقاضا بکاهد.
مدیریت انتظارات تورمی: بانک مرکزی و سایر نهادهای سیاستگذار، باید با اطلاعرسانی شفاف و بهموقع دربارهی متغیرها و سیاستهای اقتصادی، بهویژه اهداف و ابزارهای سیاست پولی، نقش مؤثری در مدیریت و کنترل انتظارات تورمی ایفا کنند.
کلام آخر
فرار از تورم و شناخت روشهای مقابله با تورم، به سادگی خرید مقداری طلا یا مسکن نیست. برای کنترل تورم، شما باید سبدی از داراییهای مختلف را داشته باشید تا در نهایت بتوانید ارزش سرمایه خود را حفظ و حتی آن را افزایش دهید.
در این مقاله، تلاش کردیم برخی از بهترین راهکارهای مقابله با تورم در بلند مدت را معرفی کنیم. اگر شما هم روش سودآور دیگری در نظر دارید، یا سوال یا نظری درباره این مقاله دارید، با ما و دوستان خود به اشتراک بگذارید.
سوالات متداول
چگونه دولت میتواند تورم را در ایران کنترل کند؟
دولت میتواند با کنترل نقدینگی، اصلاحات اقتصادی، بهبود تولید داخلی و تقویت نرخ ارز ملی تورم را کاهش دهد.
سرمایهگذاری در طلا و سکه تا چه حد میتواند از تاثیرات تورم جلوگیری کند؟
طلا از قدیم یک دارایی حفظ ارزش قدرتمند بوده و در ایران هم به دلیل ارتباط مستقیم با دلار، گزینه خوبی است؛ گرچه بیت کوین نشانداده که گزینه بهتری است.
آیا ارزهای دیجیتال میتوانند راهحلی برای مهار تورم در ایران باشند؟
بله، البته نه هر رمزارزی! انتخاب رمزارز مناسب، داشتن دید بلند مدت و تحلیل و تحقیق کامل، رمزارزها را به راهی برای فرار از تورم تبدیل میکند.
آیا پسانداز کردن در دوران تورم گزینه مناسبی است؟
خیر. پس انداز کردن ارز فیات فقط باعث کاهش ارزش سرمایه و جا ماندن از تورم میشود.
میلاد آقایاری
Fiat Free, Since 93 :) درباره کریپتو مینویسم. چون به نظرم راه امیدوارکنندهایه واسه یه کوچولو بیشتر کردن عدالت در جهان