قدرت و محدودیت‌های دلار آمریکا

هر چند وقت یکبار داستان‌هایی برای یک ارز ذخیره جایگزین به جای دلار همه‌جا شنیده می‌شود و بحث‌های زیادی در بازارها درباره سقوط قریب‌الوقوع آن شکل می‌گیرد. برای نزدیک به سه‌چهارم قرن، دلار در مقیاس جهانی بر تجارت، امور مالی و پرتفوی ذخیره روزهای مبادای بانک‌های مرکزی تسلط داشته است. با این حال، تورم بالا، شرایط ژئوپلیتیک متزلزل و تحریم‌های اعمال شده توسط آمریکا و متحدانش بر کشورهایی مانند روسیه اخیراً باعث شده تا بار دیگر نگرانی‌هایی در مورد دلار مطرح شود.

اغلب این اپیزودها توسط خشم یک رهبر جهانی نسبت به دلار تحریک می‌شود. در سال ۱۹۶۵، والری ژیسکار دستن، وزیر دارایی وقت فرانسه، علیه «امتیاز گزافی» که دلار به آمریکا اعطا می‌کرد، به خشم آمد. این بار لوئیز ایناسیو لولا داسیلوا، رئیس‌جمهور برزیل بود که در سفر اخیر به چین خواستار تجارت بازارهای نوظهور با استفاده از ارزهای خود شد.

همزمان، افزایش قیمت طلا و کاهش سهم دلار از ذخایر جهانی، تردیدهای دیگری را برانگیخته است، آنها همچنین می‌توانند به اعتراف این ماه جانت یلن، وزیر خزانه‌داری آمریکا اشاره کنند که در طول زمان استفاده از تحریم‌ها می‌تواند هژمونی دلار را تضعیف کند. اگر کنگره نتواند سقفی را که میزان وام گرفتن دولت را محدود می‌کند، افزایش دهد، احتمالاً آمریکا به زودی با یک بحران مالی مواجه شود.

مزایای ابتدایی دلار بسیار زیاد است. بیشتر از یک‌سوم تجارت جهانی به دلار تسویه می‌شود، سهمی که در بلندمدت نسبتاً پایدار بوده است. دلار در تقریباً ۹۰ درصد از تراکنش‌های ارزی درگیر است – به‌طوری‌که اگر می‌خواهید یورو را با فرانک سوئیس مبادله کنید، معامله از طریق دلار ارزان‌تر از انجام مستقیم آن است.

حدود نیمی از بدهی‌های فرامرزی به دلار است. و اگرچه سهم دلار از ذخایر بانک مرکزی در بلندمدت کاهش یافته است، اما هنوز حدود ۶۰ درصد از آن را تشکیل می‌دهد. هیچ نشانه‌ای از تغییر چشمگیری وجود ندارد.

هیچ ارز دیگری به اندازه این اکوسیستم یا جذابیت فاندامنتال آن نزدیک نیست: عرضه دارایی‌های امن در دسترس سرمایه‌گذاران دلاری. منطقه یورو شکننده است و بازار بدهی دولتی آن عمدتاً بین کشورهای عضو آن تقسیم شده است.

چین احتمالاً نمی‌تواند تقاضای جهانی برای دارایی‌های امن را برآورده کند تا زمانی که هم جریان سرمایه را به شدت کنترل می‌کند و هم مازاد حساب جاری را اجرا می‌کند (به این معنی که در حال انباشتن مطالبات مالی از بقیه جهان است نه برعکس). و دلار به عنوان ارز غالب از این عوامل سود می‌برد. مردم می‌خواهند از ارزی استفاده کنند که بقیه استفاده می‌کنند.

با این حال، چیزی که به طور فزاینده‌ای واضح است، این است که هر یک از کشورها اگر واقعاً بخواهند می‌توانند نظام حاکم را دور بزنند. اگرچه اقتصاد جنگی روسیه بر اثر تحریم‌ها آسیب دیده است، اما این کشور فلج نشده است، تا حدی به این دلیل که ۱۶ درصد از صادرات آن اکنون به یوان پرداخت می‌شود، در حالی که تقریباً قبل از حمله به اوکراین هیچ صادراتی از این طریق وجود نداشت.

جایگزین چین برای سیستم پیام‌رسانی سریع بین‌بانکی به سرعت در حال رشد است. این کشور نیز بیشتر تجارت دوجانبه خود را به سمت تسویه حساب در یوان سوق داده است – کاری آسان‌تر از جایگزینی دلار در جریان‌های تجاری بین سایر کشورها. حتی بسیاری از شرکت‌ها در غرب اکنون از یوان برای تجارت با چین استفاده می‌کنند.

فناوری‌های جدید پرداخت دیجیتال و ارزهای دیجیتال بانک مرکزی می‌توانند انتقال پول در سراسر جهان را بدون دخالت آمریکا آسان‌تر کنند.

موازنه قدرت

علاوه بر این، خانم یلن درست می‌گوید که استفاده از دلار برای سوق دادن کشورها راهی برای دوست‌یابی یا حفظ دوستان نیست. آمریکا تحریم‌های ثانویه‌ای را علیه کشورهایی مانند هند که هنوز با روسیه تجارت می‌کنند، اعمال نکرده است، زیرا از واکنش‌های منفی ناشی از آن بیم دارد.

اگرچه تغییر به یک سیستم چندقطبی از ارزها قریب‌الوقوع نیست، اما ممکن است در اواخر این قرن رخ دهد، زیرا سهم آمریکا از اقتصاد جهانی کاهش می‌یابد. چنین سیستمی ذاتاً از ثبات کمتری نسبت به سیستمی دلاریزه برخوردار خواهد بود – بنابراین تسریع در تغییر به نفع نه آمریکا و نه به نفع جهان نخواهد بود.